چکیده:
منظر فرهنگی مفهومی دربردارنده ارزش های فرهنگی ـ طبیعی بوده که حاصل تعامل میان انسان و طبیعت در طول تاریخ است. علاوه بر این مناظر فرهنگی دربرگیرنده، حافظ و بیانگر هویت و تاریخ یک منطقه و ساکنین آن هستند و از این رو حفاظت از مناظر فرهنگی و ارزش های آن از اهمیت به سزایی برخوردار است. منظر فرهنگی، منطقه ای جغرافیایی را شامل می شود که در آن آثار فرهنگی و جلوه های طبیعی با رویدادهای تاریخی و فعالیت های انسانی درهم آمیخته است. این مفهوم در عرصه میراث بین المللی شرح و بسط پیدا کرده و به عنوان بخشی از تلاش های صلح جویانه جهانی مطرح می شود. منظر فرهنگی، منظری طبیعی است که با فعالیت گروهی انسانی شکل پیدا کرده و می تواند از مناطق شهری و تاریخی وسیع تا یک مزرعه کوچک را دربرگیرد. محوطه مزار پیرمراد در پیوند با طبیعت پیرامون شهرستان بانه، به عنوان منظر فرهنگی ارگانیک، یکی از مکان های آیینی در این شهرستان است، که بر اساس ویژگی های جغرافیایی و ارتباط نزدیک با طبیعت از یک سو و قرارگرفتن در حاشیه شهر از سوی دیگر، به نقطه عطفی از نظر مذهبی و تفرجی در زندگی مردم تبدیل شده است. هدف اصلی در پژوهش حاضر بیان مبانی و مفاهیم فرهنگی ـ آیینی متبلور در منظر طبیعی ایران است که تداوم باور های آیینی کهن را در دوران اسلامی و تا کنون جلوه گر ساخته است. سعی بر آن است با بررسی نمونه موردی مزار پیرمراد تداوم فرهنگ و آیین که از میراث با ارزش این خطه باستانی است نشان داده شود. پیوند با طبیعت، نیازهای روحی و فیزیکی استفاده کنندگان را برآورده می سازد و همین امر باعث بقا و تداوم آن در طول زمان و شاخص شدن آن به صورت مجموعه ای واحد شده است. به کمک بازشناخت این ساختار می توان در ساماندهی منظر فرهنگی و هماهنگ با نظام طبیعت در زندگی امروز بهره برداری لازم از این سایت فرهنگی ـ طبیعی را به عمل آورد.
خلاصه ماشینی:
محوطه مزار پیرمراد در پیوند با طبیعت پیرامون شهرستان بانه به عنوان یک نمونه تاریخی از منظر فرهنگی یکی از مکانهای آیینی در این شهرستان است که بر اساس ویژگیهای جغرافیایی و ارتباط نزدیک با طبیعت از یک طرف و از سوی دیگر قرارگرفتن در حاشیه شهر به نقطه عطفی از نظر مذهبی و تفرجی در زندگی مردم تبدیل شده است.
منظر فرهنگی، منظر طبیعی، مزار پیرمراد، ادراک فضا، هویت مکان این مقاله برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد معماری منظر «فرنوش مخلص» با عنوان «طراحی منظر مجموعه پیرمراد بانه با رویکرد احیای منظر فرهنگی» است که به راهنمایی دکتر«احمد علی فرزین» و مشاوره دکتر «شهره جوادی» در پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران انجام شده است.
بر اساس گفته عالمان و تاریخ نویسان شهرستان بانه و محققین فرهنگ و آیین ایران یاستان1 و شواهد موجود، احتمال قریب به یقین این بنای زیارتی و مقدس در زمان حاکمیت زرتشتیان و رونق تختگاه حکومتی دکانان2 به صورت آتشکده بوده که در طول حیات خود به دلایل سیاسی و اجتماعی حاکم وقت در هر دوره، کالبد آن تغییر کرده است اما به دلیل تقدس این مکان، از گذشته تا به امروز مجموعه پیرمراد با وجود تغییر دین و آیینها همچنان به حیات آیینی و فرهنگی خود ادامه داده است.
مناظر فرهنگی، حاصل مداخله گروهی فرهنگی در یک منظر طبیعی است که تحت تأثیر یک فرهنگ خاص در طول زمان تغییر کرده است و در هر دورهای این منظر باید پاسخگوی نیازها و سازگار با فعالیتهای انسانی در جامعه در حال توسعه باشد.