چکیده:
در متون تاریخی کلاسیک به شواهدی از معماری محیط و منظر و دسکره در ناحیۀ کرمانشاهان و بیستون عهد ملوک عجم و أکاسره اشاره شده است. از قدیمیترین آنها «ألاعلاق النفسیه» اثر «إبن رسته» (290 ه. ق) و« المسالک الممالک» نوشتۀ «اصطخری» (ح. 320 هـ. ق) به یادگار مانده است. شواهد باستانشناختی موجود، صحت این گزارشهای تاریخی را تأیید و تأکید میکند که سه شکارگاه سلطنتی بیستون، طاق بستان و کنگاور تنها نمونههای نادر و منحصر به فرد از معماری محیط و منظر و ساخت کوشک و دسکره در ایران باستان هستند که تاکنون کشف و گزارش شدهاند.در عهد ساسانی، صفحۀ حجاریشدۀ ناتمام فرهاد تراش در سینۀ کوه بیستون در پیوند با آثار معماری مکشوف از ناحیۀ موسوم به دهکدۀ بیستون، مجموعۀ یک دسکره و شکارگاه سلطنتی را شکل میداد که از الگوی باغ ایرانی تبعیت میکرد. در شهر کرمانشاه نیز، حضور هماهنگ عناصر طبیعی آب، کوه و بیشه و نیز صحنههای حجاریشدۀ نخجیر سلطنتی، همگی در اشتراک با یکدیگر، سراب طاق بستان را یک دسکره و شکارگاه سلطنتی معرفی میکند. ویرانههای سنگی معروف به معبد اناهیتا در شهر کنگاور استان کرمانشاه نیز هرچند که اثری از عهد اشکانیان معرفی میشود، اما در اصل نه یک معبد پارتی و پرستشگاه الهۀ اناهیتا، بلکه دسکره و اقامتگاه ییلاقی سلاطین ساسانی بوده است.
خلاصه ماشینی:
"The three royal hunting grounds, Tarāš-e Farhād of Bisotun, Tāq-e Bostān in Kermānshāh and the Anaitis temple of Kangāvar are the only and most outstanding examples of ancient Iranian landscape architecture discovered yet.
Keywords: Sassanid era, Tarāš-e Farhād of Bisotun, Anaitis temple in Kangāvar, Tāq-e Bostān in Kermānshāh, Daskira (Persian for hunting-park & pavilion.
این آثار نشان میدهد که فرهادتراش نیز همانند طاق بستان باید از عهد خسرو دوم باشد؛ همچنین وجود نقش اناهیتا، دلالت میکند که تأسیسات آبرسانی و آبنماسازی در محوطۀ فرهادتراش در ارتباط با آیین نیایش و سنت تقدس آب در کیش مزداپرستی ایران باستان بوده است و بدین لحاظ، میتوان آن را با معبد اناهیتای بیشابور در کازرون و سراب طاق بستان در کرمانشاه مقایسه و همسانسازی کرد (همان).
طراحان و معماران عهد ساسانی در طراحی و اجرای فرهادتراش و طاق بستان به الگوی باغسازی ایرانی یعنی ترکیب سه عنصر فضای سبز، آب و یک حجم معماری یگانه با جنبۀ بصری قوی توجه و تأکید داشتهاند؛ البته، دسکرۀ کنگاور از آن دو متفاوت است؛ بدین معنی که در اینجا عنصر آب و نیز نقوش مذهبی و آیینی مشاهده نمیشود؛ بنابراین به نظر میرسد که کاربری دسکرۀ کنگاور در ارتباط با دشت پیرامونیش، صرفا شکارگاه سلطنتی و اقامتگاه موقت بوده است؛ حال آنکه فرهادتراش بیستون و سراب طاق بستان به عنوان باغ و کوشک ییلاقی و حتی شاید نیایشگاه، کاربریهای مضاعف داشتهاند.
Based on archaeological evidence and historical reports, the Bisotun and Tāq-e Bostān structures, built on the basis of Iranian gardens and complete with greenery and water, as well as the structure known as the Temple of Anahita in Kangavar can be considered as unique architectural examples of Sassanid-era hunting-grounds."