چکیده:
هدف این پژوهش، بررسی و مقایسه تطبیقی متن عهدنامه در کتب موجود، برای کشف اختلاف این متون و کمک به رسیدن به متنی استوار است. این بررسی و مقایسه از دو منظر قابل توجه می نماید: اول، از منظر آماری تا حجم کلی متن ها، تفاوت ها و اضافات معلوم شده و محلی که متن ها به هر نحوی با هم تفاوت پیدا می کنند، شناسایی شود؛ دوم، از منظر آسیب شناسی حدیث تا آسیب های احتمالی امکان سنجی شده و موارد آن به اجمال گزارش شود. نتیجه این مقایسه نشان داد بیش از چهل مورد تصحیف، بیست مورد درج، دست کم پنج مورد سقط و حدود هفتاد مورد تقطیع محتمل است. اضافات فراوان و گاه بسیار مهم و برجسته متن تحفالعقول، قرابت نسبی متن نهج البلاغه و نهایه الإرب، تفاوت متون سه گانه در موارد متعددی و وجود اضافات اختصاصی برای هر سه متن، از دیگر نتایج این پژوهش است که نشانگر چگونگی رابطه بین این سه متن است. همچنین، ادعای تفاوت منابع مورد استفاده این سه کتاب، از دل این نتایج برآمده و دست کم قابل طرح خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
این بررسی و مقایسه از دو منظر قابل توجه مینماید: اول، از منظر آماری تا حجم کلی متنها، تفاوتها و اضافات معلوم شده و محلی که متنها به هر نحوی با هم تفاوت پیدا میکنند، شناسایی شود؛ دوم، از منظر آسیب شناسی حدیث تا آسیبهای احتمالی امکان سنجی شده و موارد آن به اجمال گزارش شود.
اضافات فراوان و گاه بسیار مهم و برجسته متن تحفالعقول، قرابت نسبی متن نهجالبلاغه و نهایةالإرب، تفاوت متون سهگانه در موارد متعددی و وجود اضافات اختصاصی برای هر سه متن، از دیگر نتایج این پژوهش است که نشانگر چگونگی رابطه بین این سه متن است.
این حالت در 39 مورد با حجم حدود هشتاد کلمه اتفاق افتاده است؛ از جمله: نهجالبلاغه تحفالعقول نهایةالإرب فاستر العورة ما استطعت یستر الله منک ما تحب ستره من رعیتک و استر العورة ما استطعت یستر الله منک ما تحب ستره من رعیتک فاستر العورة ما استطعت یستر الله ما تحب ستره من عیبک مجموع اطلاعات آماری در باره 540 موردی را که یک متن با دو متن همسان دیگر تفاوت دارد، میتوان در نموداری این چنین ارائه نمود: / 4.
علاوه بر این موارد، دو مورد دیگر را نیز میتوان از موارد احتمالی درج به شمار آورد: مورد اول: در متن تحفالعقول و نهایةالإرب آمده است: فأعطهم من صفحک و عفوک مثل الذی تحب أن یعطیک الله من عفوه.
تقطیع در نهجالبلاغه اتفاق افتاده است و نهایةالإرب از نهجالبلاغه اخذ کرده و خود تقطیعی صورت نداده است؛ این احتمال با توجه به مجموع تفاوتها و اضافات این دو متن نسبت به یکدیگر میتواند تضعیف شود.