چکیده:
کمپانی هند شرقی انگلیس، که به انگیزه تجارت با هند وارد این سرزمین شده بود، با کوتاه
کردن دست رقبای اروپایی خود از صحنه تجاری هندوستان، به تدریج به عرصه سیاسی گام نهاد و با
بسط دامنه نفوذ خود، زمام امور این کشور را به دست گرفت. از دست رفتن استقلال برای همه
هندیان دردی بزرگ بود، اما درد استعمار برای مسلمانان ـ که قرنها طبقه مسلط و حاکم این
سرزمین به شمار میآمدند ـ جانکاه مینمود، زیرا علاوه بر از دست رفتن استقلال، باعث زوال
شوکت و عزت پیشین آنان گردید. از اینرو، جامعه مسلمان که بیشترین خسارتها و ناکامیها را در
عصر حاکمیت کمپانی متحمل شده بود، در پی فرصتی میگشت تا بتواند هم از موجودیت و هویت
خویش در برابر تهدیدهای بیگانگان و عناصر فزون طلب سیک و هندو دفاع کند و هم موقعیت از
دست رفته خود را در سایه «احیای اندیشه دینی» باز یابد. «طریقت محمدیه» از جمله نهضتهایی
است که در راستای همین هدف شکل گرفت و کوشید تا اندیشه جهادی را سرلوحه کار خویش قرار
دهد. این مقاله میکوشد تا با بررسی تکوین این جنبش و اهداف و برنامههای آن، بر زوایایی از
تاریخ جامعه مسلمان هند در رهایی از یوغ استعمار، پرتو افکند.
خلاصه ماشینی:
"نهضتی که سید احمد باریلی بنا نهاد، هر چند متأثر از آرا و اندیشههای مصلحان سلف بود، در عمل راه متفاوتی در پیش گرفت؛ در حالی که دو مصلح سلف او (شاه ولی الله و شاه عبدالعزیز) سعی داشتند با زبان و قلم خود به اسلام خدمت کنند، سید احمد به عنوان مرد عمل، برای دفاع از حقوق مسلمانان علیه سیکها و انگلیسیها اقدام به جهاد کرد.
همین قدر معلوم است که او با ابراز لیاقت و شایستگی توانست نظر امیر پنداری را به خود جلب کند، به نحوی که در مذاکره صلحی که میان پنداریها و انگلیسیها صورت گرفت، سید احمد از جانب فرمانده خود نقش مهمی در این مذاکره ایفا نمود و درست در هنگام پیشرفت مذاکرات صلح، ترک خدمت کرد و در حفاظت و مشایعت وزیر الدوله ـ فرزند امیر خان ـ به دهلی بازگشت و در مسجد اکبرآباد، دوره دیگری را تحت نظر شاه عبدالعزیز آغاز کرد.
16 در این زمان که نیروهای داوطلب از هر طرف به نهضت مجاهدین میپیوستند، سید احمد با انتشار رساله ترغیب الجهاد در 21 دسامبر 1826م آشکارا علیه سیکها اعلام جهاد کرد و با سردار سیدخان (برادر امیرخان و رهبر ختک (1) ) و چند تن از سران پنجتار وارد یک اتحادیه شد.
34 در همان ایامی که سید احمد مشغول پیکار با سیکها بود، تیتومیر ـ یکی از سران ارشد جنبش مجاهدین و طریقت محمدیه ـ تعداد زیادی از کشاورزان و صنعتگران بنگالی را به دور خود جمع کرد و به نام جهاد، جنگ با زمینداران هندو و نیل کاران انگلیسی را آغاز کرد، اما سرانجام در نبرد با انگلیسیها شکست خورد و کشته شد."