چکیده:
فرش دستباف ایران هنری است ملی که ریشه در تاریخ، فرهنگ و تمدن کهن ایران دارد، اما در چند دهه اخیر کاربرد فرش دستباف در خانه های ایرانی و در جهان با چالش روبهرو شده است. مروری بر پژوهشهای کنونی نشاندهنده آن است که رکود فرش دستباف ایرانی در بازارهای جهانی، همزمان با تغییر شرایط مصرف فرش دستباف در بازارهای داخلی است. امروزه در دوران فناوری های صنعتی و پساصنعتی زندگی می کنیم، تولیدات ماشینی هر روز فراگیرتر می شوند، فرش های ماشینی با تولید فراوان و ارزانی که بههمراه دارند، مخاطبان زیادی را بهسوی خود جلبکردهاند. مقاله حاضر با تولید فرش ماشینی مخالف نیست، بلکه معتقد است حتی برای بهبود آن باید با دیگر کشورهای تولیدکننده رقابتکرد. اما موضوع اصلی این مقاله یافتن راهکارهای مناسب برای جایگزینی کاربرد فرش دستباف بهجای فرش ماشینی است.
یافته های این پژوهش که با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و با استفاده از جمعآوری مطالب بهروش کتابخانه-ای صورت گرفته است نشاندهنده آن است که جوامع عصر ما بهجوامعی مصرفی تبدیل شده اند و هر آنچه که بهعنوان نماد و هنجار در جامعه شناخته شود، مورد استقبال مردم قرارخواهدگرفت. ایجاد اشتیاق بیشتر برای خرید فرش دستباف و بالابردن آمار فروش آن مستلزم تبلیغ در راستای ارزشگذاری فرش دستباف در جامعه است. فرش دستباف باید برای دارنده خود ارزش نمادین همراه داشته باشد، زیرا ارزش نمادین یک کالا با توجه به حس فخر و برتری جویی مصرفکننده، نیاز به خرید را در وی بههمراه خواهد داشت. به این ترتیب افراد بیشتری خواهان داشتن آن کالا خواهند شد. بر این مبنا، میزان خرید فرش دستباف در برابر فرش ماشینی در سبد کالای خانواده ها تقویت خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"بهسوی خود جذب کرده است و بر بازار فرش دستباف تاثیر گذاشته است، اما باید اذعان کرد که اگر روند تولید فرش ماشینی در ایران وجود نداشت، بازار ایران برحسب نیازهای جدید، با انواع فرشهای ماشینی بلژیکی، ترکیهای و ...
اما ارضای این تمایل مصرفکنندگان نباید موجب شود که دیگر فرش دستباف تولید نشود، بلکه باید به دنبال راهکار و ایجاد بازار جدیدی برای این نوع محصول بود.
طرحهای جدید بهطور مداوم وارد بازار میشوند و فرشهای ماشینی که در حال حاضر تولید میشوند بسیار متنوع بوده و حتی کیفیت آنها بهحدی رسیده است که تشخیص آن را از فرش دستباف برای خریداران دشوار می سازد.
هر چند که برخی مدعی هستند که فرش ماشینی هیچگاه رقیبی برای فرش دستباف نبوده و نخواهد بود، اما باید این واقعیت را پذیرفت که فرشهای ماشینی هر روز بیشتر و بیشتر تولید میشوند و بهدلیل قیمت پایینی که این کالاها نسبت به نوع دستباف دارند، بخشی قابل توجهی از بازار را بهخود اختصاص دادهاند.
برای گسترش کاربرد فرش دستباف در مقایسه با فرشهای ماشینی در بازارهای داخلی باید این کالا از نظر اجتماعی به کالایی نمادین تبدیل شود، بهطوری که مصرف آن تبدیل به یک هنجار اجتماعی شود.
با توجه بهظرفیتهای اجتماعی، هنری و فرهنگی فرش دستباف و پیشینه و اصالت آن که متضمن کیفیت و تمایز آن از محصولات ماشینی است، تداعی ارزشهای نمادین این محصول در جامعه ایرانی و تبدیل آن به محصولی تمایزبخش، قابل دستیابی است."