چکیده:
جعبه های جواهر در کنار جواهر و زیورآلات بخش مهمی از اشیای صنعت جواهر را تشکیل میدهند که بنا بر شرایط زمانی، به طرق مختلف طراحی و تولید شده و در طول زمان دستخوش تغییرات شده اند. در این پژوهش، با سووال چگونگی به وقوع پیوستن این تغییرات در دوره های گوناگون تاریخی ایران، به بررسی طرح و نقش جعبههای جواهر پرداختهشده و با فرض تاثیر عواملی چون مواد تشکیلدهنده، قشرهای اجتماعی خاص، تغییرات حاکم بر هنر ایران، نتایج تولید انبوه و تاثیر سلایق عامه در زمان تولیدات صنعتی و تجاری در پی تحلیل این تغییرات است. پژوهش بهروش کتابخانهای انجام شده و در پی ارایه توصیف هایی از این اشیای هنری و تحلیل تغییرات حاکم بر آنهاست. نتیجه این که پس از دوره های پادشاهی که سفارشات برای تهیه جعبه های نفیس داده میشد و ثروتی که در اختیار خاندانهای سلطنتی بوده، در دوره معاصر به واسطه تغییر نگرش به اشیا، تولید انبوه و مدپرستی طبقه متوسط جامعه و همچنین تغییر مواد سازنده این اشیا، تغییر و تبدیل از آثار سنتی به آثار مدرن با فرمهای ساده و هندسی دیده میشود.
خلاصه ماشینی:
"در دوره زند و قاجار، با ذایقه تجملگرای نظام حاکم و تغییر سلیقه عامه و رویآوردن به اشیای زینتی بهخصوص اشیا با طرحهای گل و مرغ، تزیین وارد تمام شوون زندگی مردم شده و تمامی وسایل روزمره و همچنین تزیینی و غیرکاربردی آنها را در برگرفت (شهدادی،9-248) و نشانههایی از ورود صنعت و تولید بهتعداد زیاد در انتهای این دوره، فاصلهگیری از هنر تزیینی پیشین بیشتر نمودار شد.
رونق این هنر در زندگی مردم و دربار و همچنین افزایش استفاده از نقوش گل و مرغ، هنرمندان را بر آن داشت که آثار خود را ثبات بخشیده و بهمنظور الگوبرداری بهتر از آنها توسط شاگردانشان که در دوره بعدی(قاجار) بسیار مشهود است، زمینهای مساعد را فراهمآورند و آنچه در این امر موثر افتاد، بهکار بردن نقاشی در وسایل تزیین و معماری و بهطور کلی تغییر مکان اجرای آثار بود که طی آن، گل و مرغها با ترکیببندیهای متفاوت از قبل و در ابعاد متفاوت در قالب یک دوره گذار از صفوی به قاجار ظاهر شدند و این هنر را از قالب رقعه به حوزه هنرهای کاربردی انتقال دادند.
در کنار این جعبهها، انواع دیگری نیز هستند که با رگههایی از هنر سنتی ایرانی تولید میشوند که بههمان دلیل تولید انبوه و تجاریشدن، کیفیتی پایینتر ازگذشته دارند و لزوم توجه بهحفظ عناصر هنر سنتی ایرانی در تلفیق با فرمهای مدرن و همهپسند این دوره در این پیشه احساس میشود تا بتوان به ترکیبی متعادل از هنر و صنعت دست یافت؛ آنچه که سالهاست دغدغه هنرمندان و صنعتگران بوده و بین این دو حوزه مرز و فاصله ایجادکرده است و بر پژوهشگران حوزه هنر و صنعت ساخت جعبههای زینتی است تا با سعی در نزدیککردن این دو حوزه، زمینه بازتولید نمونههای موفق با اصالت ایرانی را فراهمکنند."