چکیده:
توکل از مفاهیم ارزشمند و زیبای قرآنی است که دسترسی به حقیقت آن در کشف ماهیت ایمان موثر است و بر اساس آن معنای روزی بدون حساب و مسبب الاسباب بودن خداوند روشن میشود. از دیرزمان تا کنون در بحث توکل ذهن آدمی با مسائلی چند مواجه است. ازاینرو هرگاه سخن از آفرینش انسان و بهدستگیری زمام امور انسان از سوی خداوند میشود، بیدرنگ پرسش از نیازمندی یا بینیازی خدا به انسان، ذهن کنجکاو آدمی را پر میکند و به دنبال آن مسائلی چون: رابطه توکل با تنبلی، ارتباط توکل با فقرآوری، چگونگی جمع میان توکل و توسل به اسباب ظاهری و آثار بیرونی و درونی توکل، در انسان مطرح میشود. مقاله حاضر با نگاهی عمیق و کاربردی به آیات قرآنی و متون دینی، مسئله محوری مزبور و ابعاد مختلف آن را مورد بررسی قرار داده است.
خلاصه ماشینی:
برايناساس مضمون آيه اين است که اگر کسي در برابر تهمت و آزار ديگران به خدا توکّل کند و زير سايه اسم عزيز و حکيم قرار گيرد خداوند او را شکستناپذير کرده موجب ميشود آزار ديگران به او صدمه نزند و نيز بر اساس مصلحت و حکمت، تدبير امور آن بنده را انجام ميدهد.
رو تـوکّل کن تو با کسب اي عمو جهد ميکن کسب ميکن مو به مو (مولوي، 1378: دفتر اول / 176) سطح دوم: تفويض در توکّل گويا نوعي رويارويي با خدا وجود دارد؛ زيرا که انسان هرگاه تلاشي کند يا عملي انجام دهد يا به سمت اسباب گام بردارد يا هرگونه تصرفي در اين جهان انجام دهد، همه اینها با استفاده از نيرو و توان خود محقق شده است و اين در حالي است که تمام نيروها، توانمنديها و قابليتها از خداست: مَا شَاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلاَّ بـِاللَّهِ.
مؤمن در حالت توکّل به هنگام انجام کارهاي خود، اميد و اتّکاء خويش را بهسوي خداوند معطوف ميدارد ولي کارها را خودش برنامهريزي کرده به آن اقدام ميکند، او احساسات و نيروهاي خود را ميبيند، ميتواند بهعنوان اسباب ظاهري به آنها اعتماد نسبي داشته باشد و براي خود جايگاهي قائل است.