چکیده:
خلیج فارس و مناطق حاشیة آن در طول تاریخ، از اهمیت قابل ذکری برخوردار بوده است. موقعیت راهبردی نظامی، سیاسی و تجاری این منطقه همواره مورد توجه قدرتهای بزرگ جهانی بوده است. قدرتهای بزرگ، به ویژه در عصر استعمار، همواره در صدد تثبیت جایگاه خود در این منطقه بوده اند و برای دست یابی به این مهم، از راهکارهای متفاوتی بهره میگرفتند. منع تجارت برده طی قرن نوزدهم در خلیج فارس نیز از جمله راهکارهایی بود که از سوی استعمار انگلستان به سبب اهمیت آن در حفظ منافع این دولت در منطقة خلیج فارس صورت گرفت و در نهایت، این دولت توانست با توسل به اجرای این اصل به ظاهر انسانی و بشر دوستانه، تجارت دریایی خلیج فارس را تحت کنترل خود درآورد.این نوشتار برآن است تا ضمن بررسی جایگاه غلامان در فرهنگ اسلامی - ایرانی منطقة ساحلی خلیج فارس، که بیشتر در اسناد و مدارک بر جای مانده از این دوره و در لابه لای منابع انگلیسی قرار دارد، به اهمیت این قشر جامعه بپردازد و با بررسی تفاوتهای اساسی میان فرهنگ بردهداری غرب و جایگاه والای غلامان در فرهنگ خلیج فارس، به این مسئله بپپردازد که انگلستان در پس نقشة «لغو تجارت برده در خلیج فارس» چه اهدافی را دنبال میکرد.
خلاصه ماشینی:
"261 اهمیت منع تجارت برده توسط انگلیسها در جهت همین رقابت بود، گرچه رقابت این دو کشور در اقیانوس هند ریشه در دوران قبل، بخصوص عصر ناپلئون، داشت و سیاستمداران انگلیسی حاضر در شرق همچون سرجان ملکم بر تلاشهای خود برای نفوذ هرچه بیشتر در سواحل اقیانوس هند و خلیج فارس افزودند.
هنل در مذاکره با شیخ شارجه سه پیشنهاد را مطرح کرده بود مشتمل بر کنترل شیوخ بر اتباع خود برای ممانعت از ورود بردگان مسلمان از سومالی ـ که نوعی دزدی دریایی است ـ و همچنین اجازة تفتیش کشتیها به انگلستان؛ جالب اینجاست که در همین زمان، مقامات انگلیسی به منظور نظارت بیشتر بر رفت وآمد کشتیها در اقیانوس هند، خطی را از مکران تا سوقوطرا در باب المندب کشیدند و با این بهانه که خط مذکور برای محدود شدن تجارت برده ترسیم شده است، مراکز حساس تجاری فرانسویان و تجار عرب و ایرانی را به محاصرة خود در آوردند.
شاه که از نیات انگلستان آگاه بود، اعلام کرد که اگر این کار بد است چرا انگلیسیها خود به این کار اقدام میکنند؟ اما فشار مقامات انگلیسی به حدی بود که محمدشاه در نزدیکی مرگ، پای قرارداد را امضاء نمود و در نهایت، در 12 ژوئن 1748م محمدشاه فرمان منع تجارت غلام در آبهای خلیج فارس را صادر نمود و حق تفتیش کشتیهای ایرانی را به انگلستان داد.
در آغاز قرن نوزدهم، با استقلال آمریکا و دخالتهای فرانسه در این کشور به شکل تحریک انقلابیان بر ضد انگلستان، موجب شد تا انگلستان از ترس تکرار انقلاب در هند، مقرراتی برای مقابله با فرانسویان در سواحل اقیانوس هند و خلیج فارس به اجرا در آورد که منع تجارت برده یکی از آنها بود."