خلاصة:
هزاره سوم مسیحی، بویژه بعد از حادثه ١١ سپتامبر در حوزهها و مناطق مختلف با تغییرهای بسیار روبه رو بوده است . ترکیه ، ایران و ارمنستان نیز به عنوان سه همسایه هم مرز، تغییرات داخلی، منطقه ای و بین المللی چشمگیری را تجربه کردهاند. اشغال منطقه کوهستانی قرهباغ در آغاز دهه ١٩٩٠ روابط ترکیه – ارمنستان را به شدت تحت تأثیر قرار داد و سبب شد تا موضوعاتی چون نسل کشی ارامنه از سوی عثمانی بار دیگر مطرح شود. پس از دو دهه قطع رابطه ، به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه فصل جدیدی در سیاست خارجی ترکیه در رابطه با همسایگانش از جمله ارمنستان گشود. البته مؤلفه های دیگری چون امنیت انرژی، ادامه نزاعهای حل نشده و قدرتنمایی روسیه در جنگ با گرجستان، سبب توجه بیشتر ترکیه به منطقه قفقاز شد. به نظر میرسید توافقنامـه ٢٢ آوریـل ٢٠٠٩ ارمنستان و ترکیه در زوریخ ، اوج تجلی اراده دو طرف برای بهبود روابط باشد، اما گذشت زمان اوضاع را به گونه ای دیگر رقم زد. از سوی دیگر، قفقاز از گذشته تاکنون، چه به عنوان بخشی از ایران و چه به عنوان حوزه نفوذ آن، همواره مورد توجه ایران بوده است . هرچند روابط تیره ترکیه - ارمنستان فرصت تحرک بیشتری را به ایران میداد، اما با تجدید روابط ترکیه – ارمنستان این پرسش به وجود آمد که : آیا روابط ترکیه – ارمنسـتان روابـط ایـران و ارمنستان را تحت تأثیر قرار خواهد داد؟ برای پاسخ به آن نخست به بررسی روابط ترکیه – ارمنسـتان پرداختـه میشود که در قالب دیدگاه های احمد داوود اوغلو قابل تحلیل است ، سپس با نگاهی به روابط ایران- ارمنستان، تأثیر حضور دوباره ترکیه را در معادلات مربوط به روابط ایران- ارمنستان مورد بررسی قرار گیرد. فرضیه مقالـه حاضر این است که : بهبود روابط ترکیه – ارمنستان تأثیر منفی بر روابط ایران- ارمنستان نخواهد داشت . برای تبیین این روابط از پارادایم نوواقع گرایی استفاده شده است .
ملخص الجهاز:
"نکته قابل توجه این است که جمهوری آذربایجان اگرچه تنش هایی را با ترکیه دارد، اما به دلیل غربمحوری سیاست خارجیاش و تلاش برای بهبود روابط با آمریکا، همواره در سوی دیگر موازنه سیاسی – امنیتی با ایران قرار دارد، مگر آنکه اوضاع بین المللی تغییر یابد.
با توجه به اراده سیاسی ایران برای توسعه همکاری در همه زمینه ها، اقدامهای ترکیه در جهت تقویت جمهوری آذربایجان، نیاز ارمنستان به بازسازی کامل اقتصاد خود و سازگاری با اقتصاد جهانی، تغییرهای سیاسی داخلی، تمرکز بر منافع ملی و همکاریهای دوجانبه منطقه ای، لزوم ارائه تعریف و نقش تازه در منطقه و شورای اروپا، همچنین نقش فزاینده گاز در آینده منطقه ، روابط دو کشور بهبود یافته است .
به طور کلی دلایل اهمیت ارمنستان برای ایران عبارتند از: ١ـ اهمیت ژئوپلیتیک ، استفاده از راهروهای ورودی و خروجی و خطوط ارتباطی ارمنستان ؛ ٢ـ اهمیت استراتژیک ارمنستان برای رویارویی با توسعه حضور و نفوذ ترکیه در منطقه ؛ ٣ـ اهمیت فرهنگی با توجه به حضور اقلیت ارمنی در ایران؛ ٤ـ اهمیت تبلیغاتی همکاری سازنده دو کشور برای خنثیکردن توطئه تقابل اسلام و مسیحیت و نیز خنثیکردن تبلیغات غرب در مورد ترویج بنیادگرایی افراطی توسط ایران؛ ٥ـ اهمیت سیاسی امکان بهرهبرداری سیاسی و اقتصادی از لابی قدرتمند ارامنه ؛ ٦ ـ اهمیت اقتصادی بازار ارمنستان در بخش هایی مانند انرژی؛ ٧ـ بهرهبرداری سیاسی و امنیتی برای حضور در منطقه قفقاز و جلوگیری از گسترش بحرانهایی مانند بحران قرهباغ به داخل ایران، ایجاد توازن قوا در تحولات منطقه ، روابط جمهوری آذربایجان و ارمنستان و معادلات منطقه ای از جمله مسایل انتقال انرژی( Gysari ."