خلاصة:
انتخاب کتاب درسی مناسب نقش بسزایی در فرایند آموزش زبان بهویژه آموزش زبان دوم دارد. برای انتخاب کتاب درسی میتوان به شیوههای مختلفی اقدام کرد. در این میان رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی در سالهای اخیر بسیار مورد استفاده تحلیلگران قرار گرفته است. در این روش به بررسی متون آموزشی پرداخته میشود تا دستاندرکاران امر آموزش در دستیابی به ایدئولوژیهای استفاده شده در این کتابها بهتر یاری شوند. پژوهش حاضر نیز، در همین راستا، جلد دوم کتاب فارسی امروز برای دانشجویان خارجی را مورد بررسی قرار داده است. در این تحقیق با استفاده از چارچوب ون لیوون (1996) ـ با کمی تغییر، که در مقاله یارمحمدی و سیف (1383) لحاظ شده است ـ و چارچوب ون دایک (2003) سعی شده است تا ایدئولوژیهای موجود در متنهای انتخاب شده به روشنی نشان داده شوند. به همین منظور با استفاده از این چارچوبها ساختارهای گفتمانمدار در این کتاب مشخص شدند. از میان این ساختارها نویسنده بیشترین استفاده را از میزان جزئیات و سطح توصیف کرده که متعلق به چارچوب ون دایک است. علت این فراوانی را میتوان در این نکته یافت که کتاب حاضر برای زبانآموزان مبتدی تهیه و تدوین شده است و به همین علت نویسنده تلاش کرده است تا از پیچیدگیها و پنهانسازیها پرهیز کند و تا حد امکان از جملاتی استفاده کند که دارای جزئیات و توصیفات مورد نظر باشند.انتخاب کتاب درسی مناسب نقش بسزایی در فرایند آموزش زبان بهویژه آموزش زبان دوم دارد. برای انتخاب کتاب درسی میتوان به شیوههای مختلفی اقدام کرد. در این میان رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی در سالهای اخیر بسیار مورد استفاده تحلیلگران قرار گرفته است. در این روش به بررسی متون آموزشی پرداخته میشود تا دستاندرکاران امر آموزش در دستیابی به ایدئولوژیهای استفاده شده در این کتابها بهتر یاری شوند.پژوهش حاضر نیز، در همین راستا، جلد دوم کتاب فارسی امروز برای دانشجویان خارجی را مورد بررسی قرار داده است. در این تحقیق با استفاده از چارچوب ون لیوون (1996) ـ با کمی تغییر، که در مقاله یارمحمدی و سیف (1383) لحاظ شده است ـ و چارچوبون دایک (2003) سعی شده است تا ایدئولوژیهای موجود در متنهای انتخاب شده به روشنی نشان داده شوند. به همین منظور با استفاده از این چارچوبها ساختارهای گفتمانمدار در این کتاب مشخص شدند. از میان این ساختارها نویسنده بیشترین استفاده را از میزان جزئیات و سطح توصیف کرده که متعلق به چارچوب ون دایک است. علت اینفراوانی را میتوان در این نکته یافت که کتاب حاضر برای زبانآموزان مبتدی تهیه و تدوین شده است و به همین علت نویسنده تلاش کرده است تا از پیچیدگیها و پنهانسازیها پرهیز کند و تا حد امکان از جملاتی استفاده کند که دارای جزئیات و توصیفات مورد نظر باشند.
ملخص الجهاز:
"در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از تحلیل انتقادی گفتمان، کتاب فارسی امروز برای دانشجویان خارجی ـ کتاب دوم (فارسی دلپذیر) جلد دوم ـ اثر دکتر مؤید شیرازی، بررسی و مشخص شود که این کتاب چه ویژگیهایی دارد و آیا میتواند وسیله مناسبی برای یادگیرندگان زبان فارسی باشد.
نویسنده با انتخاب عنوان «چایخانه»، سعی کرده است تا این معنا را به ذهن یادگیرندگان خود القا کند که در دانشگاههای ایران به جای اصطلاحات مشابه قهوهخانه و کافیشاپ، برای نشان دادن بارز فرهنگ ایرانی از این کلمه استفاده میشود.
جدول 1 فراوانی تمام ساختارهای گفتمانمدار در متون خواندن تفکیککردن ۱۹ تفکیک نکردن 2 نامدهی 7 گروه ارجاعی کلی ارجاعی ۱۳ مجموعه ارجاعی ۵ عنواندهی (ون دایک) ۶ میزان جزئیات و سطح توصیف ۳۷ اشاره ضمنی (ون دایک) ۱۱ همانطور که در جدول مشاهده میشود نویسنده از 19 مورد تفکیککردن استفاده کرده و در مقابل تنها دو مؤلفه گفتمانمدار تفکیکنکردن در متون یافت شده است.
. در کلی ارجاعی به صورت کلی به گروه مورد نظر اشاره میشود، در جمله «هیچکدام موفق نشدند»، نویسنده با استفاده از این مؤلفه سعی دارد تا نشان دهد که اجزاء آن گروه اهمیت چندانی برای خواننده ندارند، بلکه مهم فعلی است که آنها از انجامدادن آن ناتواناند.
در همین راستا وی سعی کرده است تا حد امکان از پنهانکاری و پنهانسازی مطالب خودداری کند که خود این امر میتواند احساس اعتماد بیشتری در خواننده خارجی به وجود آورد و آنها را راضی نگه دارد؛ زیرا به اعتقاد جان استون (۲۰۰۸) تولیدکنندگان گفتمان این امکان را دارند که با استفاده از اصل پنهانکاری یک موضوع موجه را غیر موجه جلوه دهند و این امر دریافتکننده را در سطح پایینتری قرار میدهد."