خلاصة:
مردم روستاي تاريخي و ييلاقي خانيك از حوالي كاخك گناباد در سخن گفتن خود دقت هاي زباني خاصي دارند. گويش اين روستا به علل طبيعي و جغرافيايي، از جمله محصور بودن و عدم مهاجرپذيري، تا حد زيادي دست نخورده باقي مانده است. از ويژگي هاي منحصر به فرد گويش مردم روستاي خانيك رواج زماني خاص است كه در زبان فارسي معيار از آغاز فارسي دري تا حال وجود نداشته است. در اين زمان قصد انجام كاري از گذشته وجود داشته، اما تا حال عمل آغاز نشده است و در آينده محقق خواهد شد يا به وقوع نخواهد پيوست. اين زمان «بعيد آيندگي» يا «گذشته درآينده» نام دارد و با زمان «گذشته آيندگي» كه در برخي دستورها آمده است، تفاوت دارد. نيز برخي زمان ها كه در فارسي معيار بي سابقه است، در اين گويش رواج دارد و همچنين زمان هايي كه در گذشته و در متون كهن برخي ساخت هاي آن وجود داشته، اما در خانيكي تمام ساخت ها رايج است، بررسي شده است. داده هاي اين تحقيق از طريق مصاحبه با گويشوران كهن سال و بي سواد خانيك ضبط شده و پس از نوشتن چند مقاله در مورد فعل ها و شناسه ها در گويش خانيك و مقايسه با متون تاريخي و دستوري، ارائه مي گردد.
ملخص الجهاز:
"PST-ASP-3SG دوساخت از بعید آیندگی: مایسته م بده ب ورکشم (میخواسته بوده بودم وزن کنم اش ) ma:-yesta-m bod-a bo varkaŝ-ome PROG-want.
چنـان کـه در توضـیح «آینـده در گذشته » آمده است : «در قدیم ضمن بحث از فعل یا فعل های ماضی، اگر میخواسته اند سخن از وقوع فعلی دیگـر بـه میان آرند که آن فعل در هنگام وقوع فعل یا افعال دیگر هنوز واقع نشده بوده ، ولی در آینـدة نزدیکـی انجام گرفتنی و از این رو نسبت به زمان فعل یا فعل های دیگر، مؤخر و مستقبل بوده اسـت ، سـاخت ویژه ای از فعل اصلی به کمک ماضـی سـاده یـا ماضـی اسـتمراری فعـل معـین «خواسـتن » بـه کـار میبرده اند» (احمدی گیوی، ١٣٨٤: ٢٢٨).
فعـل ماضـی ابعـد «در قرن های ٤ و ٥ تا ٦ بیشتر متداول بوده ، پس از آن ظاهرا به علـت درازآهنـگ بـودن آن متـروک شـده است » (احمدی گیوی، ١٣٨٠: ٤٦٠) گرچه در قرن ١٤ برخـی بزرگـان ادب آن را بـه کـار بـرده انـد (همان ) که همچون متون کهن ، غالبا سوم شخص آن است ، مانند این عبارت :«عدة متصوفان ، زایـد بـر چهار هزار نفر رسیده بوده است » (همایی، ١٣٦٢: ٨)، در صورتی که امروزه تمام ساخت هـای ماضـی ابعد در گویش خانیک رواج دارد و زمان های دیگری که در متن بدان ها پرداخته خواهد شد.
ساخت های ماضی ابعد استمراری از مصدر (رفتن ) در گویش مردم خانیک چنین است : م رفته م بوده ma- rafta=m boda PROG-go."