خلاصة:
مقام وزارت عظمی در دوره عثمانی همواره به مدرسیان برخاسته از طبقه علمیه اختصاص داشت. در پی تحولات پس از جنگ آنقره (802/1402م)، فردی از طبقه غلامان (قوللر) عهده دار این منصب شد. از این رو مدرسیان در روزگار مرادم دوم (حک. 824-848/ 1421-1444م و 850-855/ 1446-1451م) برای تجدید نفوذ سیاسی پیشین خود اقدام کردند. آنها با بهره گیری از تحولات اوایل سلطنت این سلطان، بایزید پاشا وزیر اول غیرمدرسی را از پیش روی خود برداشتند و با حمایت همه جانبه از جندرلو ابراهیم پاشا، وزارت عظمی را به طبقه مدرسی باز گرداندند. علاوه بر این، مراد دوم و دولتمردان، با تشویق مدرسیان، مدارس باشکوهی در بروسه و ادرنه تاسیس کردند و موقوفه های چشم گیری به آنها اختصاص دادند. در پی این اقدامات زمینه مناسبی برای گسترش آموزش مدرسی و تکامل طبقه علمیه فراهم شد. با ظهور و رسمی شدن نهاد شیخ الاسلامی، نفوذ مدرسیان شکل ملموس تری به خود گرفت. چنان که به فتوی شیخ الاسلام، حروفیان حاضر در شهر ادرنه قتل عام شدند. بنابر یافته های این پژوهش که با رویکرد تحلیلی انجام گرفته، مدرسیان، در دوره مورد بحث نفوذ سیاسی پیشین خود را تجدید کردند و آن را تا زمان فتح استانبول (857/1453م) استمرار بخشیدند.
ملخص الجهاز:
مدرسیان عثمانی و بازیابی نفوذ سیاسی آنها در عهد مراد دوم مهدی عبادی ١ سید محمدرضا حسینی ٢ چکیده مقام وزارت عظمـی در دوره عثمـانی همـواره بـه مدرسـیان برخاسـته از طبقـه علمیـه اختصاص داشت .
ابراهیم پاشا جندرلو (د ١٤٢٩/٨٣٢م ) که در دوره 1 فترت پس از ناخشنودی از موسی چلبی (د ١٤١٣/٨١٦م ) فرزند دیگر یلدرم بایزید بـه محمد چلبی پیوسته بود،٢ بر خلاف اسلاف خود وزیر دوم عثمانی بود و از نظر جایگاه عملا پایین تر از بایزید پاشا از طبقه غلامان قرار داشت .
٢. اگر چه برخی مورخان (روحی، ٤٢٧؛ بدلیسی، ٤٦٠/٥؛ نشری، ٤٩٠/٢؛ منجم باشـی، ٣٢٣/٣) از اعطـای مقـام وزارت عظمی به ابراهیم پاشا توسط محمد چلبی یاد میکنند، اما آنچه از بررسـی منـابع و رویـدادهای دوره محمد اول مشخص میشود مبین این مهم است که بایزید پاشا منصب بیگلربیگی و وزارت عظمی عثمانی را بر عهده داشت و ابراهیم پاشا پس از وی و به عنوان وزیر دوم مطرح بود (نک .
در دوره این سلطان ، بنا بر ملاحظـات سوق الجیشی و ضرورت های سیاسی و نظامی، ادرنه به عنوان مقر اصلی دولت عثمانی در ایـن منطقـه مـورد توجه قرار گرفت (بدلیسی، ٢٤٣/٣-٢٤٥؛ حسـین ، ١٤٧١-١٤٨(a٦٥-b٦٥)؛ اولیـاء چلبـی، ٤٢٥/٣، ٤٢٨).
فارغ از این که ملا یگان به طور رسمی شیخ الاسلام بوده یا نـه ، وی از نفـوذ خـود در دولت عثمانی برای استمرار قدرت و حضور سیاسی مدرسیان بهره میگرفت تا جـایی که به توصیه او ملا گورانی به عنوان استاد شاهزاده محمد برگزیده شد (٥٠/nver, iiU).