خلاصة:
مساله قرائت متفاوت آیات قرآن کریم همواره در طول تاریخ مورد توجه مفسران و فقهاء قرار داشته است و هرچند در عصر حاضر به علت رواج قرائت یکی از قاریان، توجه به سایر قرائات کمرنگ شده است ولی مساله اختلاف قرائت میتواند آثار و نتایج متفاوتی در زمینههای مختلف فقه، تفسیر، کلام و... به دنبال داشته باشد. از آنجا که مباحث فقهی، تاثیر مستقیم در احکام تکلیفی و وظائف شرعی مسلمانان دارد در پژوهش حاضر، آثار و نتایج فقهی بحث قرائات مختلف پیگیری میشود تا ضرورت توجه به قرائات مختلف از منظر علم فقه نشان داده شود. بررسی ابعاد مختلف فقهی مساله قرائت نشان میدهد که این مساله، گاه مستقیما در موضوع برخی احکام فقهی همچون وجوب قرائت صحیح در نماز، وجوب طهارت در لمس آیات و حرمت کذب و سخن بدون علم بر خداوند متعال دخالت دارد و گاهی نیز در طریق استنباط حکم فقهی از آیات مورد استفاده قرار میگیرد همانند استنباط حکم مسح یا شستن پا در وضو و یا استنباط غایت حکم حیض که آیا غسل است یا پاکی طبیعی.
ملخص الجهاز:
بررسی ابعاد مختلف فقهی مسالۀ قرائت نشان میدهد که این مساله، گاه مستقیما در موضوع برخی احکام فقهی همچون وجوب قرائت صحیح در نماز، وجوب طهارت در لمس آیات و حرمت کذب و سخن بدون علم بر خداوند متعال دخالت دارد و گاهی نیز در طریق استنباط حکم فقهی از آیات مورد استفاده قرار میگیرد همانند استنباط حکم مسح یا شستن پا در وضو و یا استنباط غایت حکم حیض که آیا غسل است یا پاکی طبیعی.
هرچند از منظر روایات شیعه، قرآن کریم تنها با یک قرائت واحد از جانب خداوند متعال بر پیامبر اکرم( نازل شده است و تعدد قرائات ناشی از اختلاف قاریان معرفی شده است (کلینی، 1407ق، ج2، ص630) اما به هر حال این قرائت صحیح قرآنی در میان قرائات متعدد قاریان، مفقود و غیر قابل تمایز شده است و در طول تاریخ نیز هیچگاه قرائت واحدی از قرآن کریم به عنوان یگانه قرائت صحیح از پیامبر اکرم ( مطرح نبود (هرچند در قرن اخیر برخی به اشتباه چنین ادعایی را مطرح کردهاند) بلکه حتی هیچ گزارشی از رواج روایت حفص از قرائت عاصم (که امروزه در اکثر کشورهای اسلامی رایج شده است) در طول دوازده قرن نخست اسلامی مشاهده نمیشود (نک: شریفینسب و دیگران، 1396ش، ص5 ـ 37).
ناگفته نماند که برخی وجود یک قرائت واحد و رایج را در عصر اهلبیت( ادعا کرده و آن را همان قرائت عاصم به روایت حفص دانستهاند و امضاء روایات را نیز منحصر به همین قرائت تفسیر کردهاند (بلاغی، 1420ق، ج1، ص30؛ معرفت، 1381ش، ص246 ـ 247) در حالی که نه تنها هیچ سند تاریخی بر وحدت قرائت در عصر اهل بیت وجود ندارد بلکه گزارشهای تاریخی متعددی بر تعدد قرائات و همچنین عدم رواج قرائت حفص تا پیش از قرن دوازدهم هجری وجود دارد (نک: شریفینسب و دیگران، 1396ش، ص5 ـ 37).