خلاصة:
آسیبهای نگارشی و ویرایشی در تذکرههای عرفانی از دو جنبه قابل بررسی است: در
برخی از تذکرههای عرفانی تاثیرپذیری از منابع پیشین و روایتهای شفاهی باعث شدهاست
اختلاف در صورت حکایتها دیدهشود. در برخی دیگر نیز خطای مصحح سبب بروز اشتباه
در متن اصلی شدهاست. در این پژوهش بر آن هستیم تا با رویکرد توصیفی - تحلیلی بعضی
از حکایتها و نقلقولهای منقول یکسان در امهات متون عرفانی و فردوسالمرشدیه را با هم
مقایسه کنیم تا وجوه افتراق و اشتراک آنها از حیث گویندة سخن، راوی» تلخیص یا تفصیل
حکایتها روشنشود؛ همچنین بعضی از آسیبهای تصحیحی صفوالصفا را بیان کنیم که
نیاز به بازنگری دارد. از بررسی فردوسالمرشدیه روشنمیشود که در مواقعی در گویندة
نقل قول واحد عارف بهخصوص در فردوسالمرشدیه با متون عرفانی دیگر مطابقت وجود
ندارد؛ همچنین در مواردی راوی سخن و شخصیتهای بعضی از حکایتها در این کتاب در
مقایسه با دیگر متون عرفانی همسان نیست. نوع دیگری از آسیبهای تصحیحی نیز در
تذکرههای عرفانی از جمله در صفودالصفا وجود دارد که به خاطر خطای مصحح رخ
دادهاست این آسیبها، ضرورت بازنگری و تصحیح مجدد کتاب را اثباتمی کند.
ملخص الجهاز:
نـوع ديگـري از آسـيب هـاي تصـحيحي نيـز در تذکره هاي عرفاني از جملـه در صـفوةالصـفا وجـود دارد کـه بـه خـاطر خطـاي مصـحح رخ داده است اين آسيب ها، ضرورت بازنگري و تصحيح مجدد کتاب را اثبات ميکند.
شـيخ ابواسـحاق کـازروني، شـيخ صـفيالـدين اردبيلـي، فـردوس المرشـديه ، صفوةالصفا مقدمه فردوس المرشديه فياسرارالصمديه و صفوةالصفا در شمار تذکره هاي عرفاني است که در قالب حکايت و منطق روايت دربارة شيخ ابواسـحاق کـازروني و شـيخ صـفيالـدين اردبيلـي تحرير شده اند.
فريتز ماير اين مباحثـه دربـارة دوام و مـدت حـال جذبـه را ميـان دقـاق و شـيخ ابوسعيد دانسته که در اين کتاب به قشيري و شيخ ابوسعيد نسبت داده شده اسـت ؛ نجـم الـدين دايــه ايــن حکايــت را در مرصــادالعباد نقــل مــيکنــد؛ (محمــود بــن عثمــان ، ١٣٥٨: ســه ) در مرصادالعباد نقل شده است : «شيخ ابوسـعيد در مجلـس شـيخ ابـوعلي دقـاق قـدس الله روحهمـا حاضر بود شيخ ابوعلي در مقام تجلي سخن ميرانـد شـيخ ابوسـعيد در حالـت جـواني بـود و عنفوان طلب و غلبۀ وجد و شوق برخواست گفت : اي شيخ اين حديث بر دوام باشـد گفـت : بنشين که نباشد ساعتي ابوسعيد بنشست دوم بار برخاست .
بعضـي از حکايـت هـاي فردوس المرشديه مضمون واحد و دايرة واژگـاني بـه نسـبت يکسـاني بـا کتـاب هـاي عرفـاني همچون رسالۀ قشيريه دارند؛ ولي در اسم صاحب کرامت و راوي تفاوت دارند و در مـواقعي نيز حکايت هاي فردوس المرشديه با تفصيل بيشتري نقل شده است .
برخي از حکايـت هـا در فـردوس المرشـديه بـا تفصيل بيشتري ذکر شده است که روشن ميشود شـيخ ابواسـحاق منبـع مطالعـاتي غيـر از ايـن امهات کتاب هاي عرفاني نيز داشته است .