خلاصة:
در نگرش به نهاد اصیل خانواده، سه نظریة اصالت فرد، اصالت اجتماع و اصالت فرد و اجتماع وجود دارد. در دیدگاه اصالت فرد، احکام، تکالیف و حقوق زوجین، والدین و فرزندان نسبت به یکدیگر مورد مطالعه قرار گرفته و ماهیت جمعی خانواده مغفول واقع شده است. در دیدگاه اصالت اجتماع، خانواده بما هو خانواده، موضوع مطالعه قرار میگیرد و اعضا بهطور مستقل مورد بحث نیستند. هدف اصلی این نگرش حفظ نهاد خانواده از گزند خودخواهیها به بهای کاستی از آزادیهای فردی است. در رویکرد اصالت فرد و اجتماع، بُعد فردی و اجتماعی خانواده توأمان حائز اهمیت است و علاوه بر اهمیت اعضا، ماهیت جمعی آن نیز مورد توجه قرار گرفته است. در این دیدگاه، آثاری همچون حیات مستقل از حیات فردی، قواعد و سنتهای مستقل و استقلال عمل افراد بر خانواده مترتب میشود. با مراجعه به کتب و قوانین مربوط به خانواده درمییابیم که تا کنون نگرش تکجانبی حاکم بوده است؛ لیکن این نگرش آثار سوئی همچون تسریع از بین رفتن استقلال خانوادهها در تمدن جدید، کاهش جمعیت، ادغام نقشهای خانواده در اجتماع، برداشته شدن مرز خانه و جامعه و تجزیة خانواده را در پی دارد. در آثار حقوقدانان متأخر، سازمانی بودن خانواده طرفدار پیدا کرده و با کمرنگ شدن تئوری فردگرایی، بیشتر تئوریها معطوف به مصلحت خانواده شده است که در آن نقشهای زوجیتی و والدینی محو در یک کل منسجم میشود. پژوهش حاضر با روش تحلیلیـتوصیفی و جمعآوری اطلاعات بهصورت کتابخانهای، مترصد بررسی حقوقی نهاد خانواده در پرتو اصالت اجتماع است. نتیجة این رویکرد نوین در مطالعات حقوقی، تحول حقوق خانواده خواهد بود.
In the attitude towards the original institution of the family, there are three theories: individual authenticity, community authenticity and individual and community authenticity. In the perspective of the individual authenticity, the rulings, duties and rights of spouses, parents and children to each other are studied and the collective nature of the family is neglected; In the perspective of community authenticity, the family is studied as the subject and the members are not discussed independently. The main goal of this attitude is to protect the family institution from the sting of selfishness at the cost of reducing individual freedoms. In the approach of individual and community authenticity, both of individual and social dimensions of the family is important, and in addition to the importance of the members, its collective nature is also considered. In this view, works such as independent life from individual life, independent rules and traditions, and the independence of individual's actions on the family are arranged. By referring to the books and laws related to the family, we find out that until now, the one-sided attitude has prevailed; However, this attitude leads to bad effects such as accelerating the loss of independence of families in the new civilization, reducing the population, integrating the roles of the family in society, removing the boundary between home and society, and breaking up the family. In the works of late jurists, the organizational nature of the family has found its supporters, and with the weakening of the theory of individualism, most of the theories have been directed to the benefit of the family, where the roles of marriage and parents are integrated into a whole. This research, with analytical-descriptive method and by collecting library data, deals with the legal examination of the family institution in the light of community authenticity. The result of this new approach in legal studies will be the evolution of family law.
ملخص الجهاز:
تفاوت نگرش اسلام با نظامهای مادی و کاپیتال در قائل شدن اصالت برای فرد این است که در نظام دینی، حق را به فرد میدهند تا ایثار کند و روحیة ایثارگری را در او تقویت نمایند؛ اما مکاتب مادی، اولویت را به فرد میدهند تا استیثار 1 کند؛ بهعنوان نمونه، در پرداختن به حقوق خانواده، دیدگاه اسلام همواره بر گذشت، فداکاری و ارتقای سطح اخلاقی زوجین و فرزندان است و خانواده سهم عمیق و گستردهای در پیشرفت و تکامل فردی و اجتماعی انسانها دارد تا جایی که قرآن زن و شوهر را لباس یکدیگر معرفی میکند (بقره، 187) و پوشیدن عیوب دیگری را از جمله نقشهای اصلاحی برای زوجین میداند.
این دیدگاه اصالت فرد که جزءنگر است، بر قوانین موضوعة ایران حاکم است؛ بهطوری که ابواب قانون حمایت از خانواده (که یک قانون مرجع در زمینة خانواده به حساب میآید) به دادگاه خانواده، مراکز مشاورة خانوادگی، ازدواج، طلاق، حضانت و نگهداری اطفال و نفقه، حقوق، وظیفه و مستمری و مقررات کیفری محدود شده است؛ در حالی که نهاد خانواده فارغ از اعضای آن مغفول واقع شده و صرفاً تکالیف و وظایف زوجیتی و والدینی در آن مورد توجه قرار گرفته است.
در قانون حمایت از خانواده (مصوب 1391) نیز، به عناوینی همچون دادگاه خانواده، مراکز مشاور خانوادگی، ازدواج، طلاق، حضانت و نگهداری اطفال و نفقه، حقوق وظیفه و مستمری و مقررات کیفری بسنده شده است که در بیشتر موارد، بحث آیین دادرسی در دعاوی خانوادگی مدنظر بوده و احکام و مباحث ناظر بر تکالیف و حقوق تکتک اعضای خانواده مطابق با دیدگاه اصالت فرد و در اغلب مواد آن، بدون در نظر گرفتن ماهیت جمعی این نهاد اجتماعی است.