خلاصة:
میرزا محمد فرخی یزدی، یکی از معروفترین شاعران ادبیات کارگری زبان فارسی است. در این نوشته به تحلیل حاکمیت مطلوب فرخی یزدی می پردازیم و سیر تحول اندیشه سیاسی او را در مراحل مختلف حیات سیاسی اش نشان می دهیم و حاکمیت مشروطه مورد نظر او، اصول و ارکان این شیوه حکومت و علل شکست آن را از دیدگاه شاعر، بررسی می کنیم. سپس دلایل گرایش فرخی به اندیشه انقلاب تکاملی مشروطه و موضع منتقدانه او را در مقابل اندیشه اقتدارگرایی یا حکومت قدرت و طرح جمهوری بیان می کنیم. در نهایت علل و انگیزه های طرفداریش از اندیشه های کمونیستی و ابعاد مختلف این تفکر با استناد به آثار مکتوب، بخصوص اشعارش ارزیابی می گردد. همچنین برای نشان دادن عمق اندیشه های سیاسی او به بررسی و تحلیل کاربرد نمادهای ملی - مذهبی و شیوه بهره گیری از این نمادها در راستای تحقق اندیشه های شاعر می پردازیم.
Mirza Mohammad Farokhi Yazdi is considered one of the famous poets of Persian proletarian literature. In the present article، we analyze Farokhi’s ideal governmtal system، show the changes of his political thought in different periods of his life، and study his ideal constitutional government، its foundations and principles، and the causes of its failure from the view of the poet himself. This will be followed by a survey to the motivations of Farokhi’s inclination to the thought of Constitutional Revolution، and his critical standpoint against authoritarianism or ‘authoritarian government’ and introducing republicanism. At last، we evaluate the causes and motivations of his advocacy of communist ideas and its various dimensions by reference to his written works، specially his poetrry. To show the depth of his political thoughts، we also study and analyze his use of the national-religious symbols، and the way he employs them in line with the realization of his thoughts.
ملخص الجهاز:
تا که در ایران ز قانون اساسی هست نام تا دهد مشروطه آزادی به خیل خاص و عام تا ز ظالم مینماید عدل سلب احترام هر زمان این شعر میگویم پی ختم کلام مجلس شورای ملی تا ابد پاینده باد خسرو مشروطهی ما تا قیامت زنده باد (همان: 189) فرخی و دیگر شاعران مشروطه با آگاهی از اهمیت و نقش اساسی مجلس، همواره مردم را به انتخاب آزادیخواهان و افراد کاردان دعوت میکردند و به نوعی، انتخاب آنها را تعیین سرنوشت ملت و کشور میدانستند.
مارهای مجلسیدارای زهری مهلکاند الحذر باری از آن مجلس که دارد مارها دفع این کفتارها، گفتار نتواند نمود از ره کردار باید دفع این کفتارها (همان: 84) با بودن مجلس بود آزادی ما محو چون مرغ که پا بسته ولیدر قفسی نیست (همان: 98) فرخی که روزی مجلس را مقوم آزادی، قانون اساسی و مرکز ثقل مشروطه دید، چنان ناامید شد که آزادی ملت را با وجود مجلس در تضاد دید و برای دفع شر «این کفتارها» تنها راه ممکن را توسل به «کردار و اقدام انقلابی» دانست.
به عبارت دیگر، اندیشهی انقلاب در تفکر فرخی دورگه شد و طرحی از یک انقلاب کارگری- دهقانی با بنمایههای مشروطهخواهی عرضه کرد تا به این وسیله طبقهی زحمتکش، قدرت سیاسی- اقتصادی جامعه را به دست گیرد.
عوامل شکست حکومت مشروطه از نظر فرخی فرخی هم مانند دیگر شاعران این دوره، عملکرد کارگزاران حکومت مشروطه و وابستگی آنها به بیگانگان و عدم توسعهی فرهنگی و نبود آزادیهای مدنی و عدالت را از دلایل اصلی شکست مشروطه و عقبماندگی ایران میدانست و در اشعار خود، توسعهی فرهنگی- علمی را تنها راه نجات ایران از بدبختی و عقبماندگی معرفی میکرد.