Abstract:
در میان کتاب ها و رساله های منسوب به خیام، رساله ای به نام نوروزنامه وجود دارد که از دیرباز آن را به خیام نسبت داده اند. مجتبی مینوی در سال ۱۳۱۲، آن را به نام خیام منتشر کرد و در مقدمه کتاب به جز خیام، هیچ کس را شایسته عنوان نویسنده آن ندانست. در همان اوان کسانی چون مینورسکی، مستشرق معروف، بنا به دلایلی با این نظر مخالفت کردند تا این که محسن فرزانه طی مقاله ای که در سال ۱۳۶۳ در مجله آینده نوشت، مدعی شد که نوروزنامه از خیام نیست و از فردی به نام کیخسرو شیرازی است. فرزانه هنگام مطالعه فرخنامه جمالی، نوشته ابوبکر مطهر جمالی یزدی در سال ۵۸۰ هق، متوجه شباهت های عباراتی از کتاب با نوروزنامه می شود که نویسنده آنها را از قول کی خسرو شیرازی نقل می کند. وی با ذکر برخی شباهت ها میان نوروزنامه و فرخنامه، نویسنده نوروزنامه را کی خسرو شیرازی می داند، اما فرزانه می نویسد که من به جز در این کتاب (فرخنامه) نام کیخسرو شیرازی را در جایی دیگر نشنیده ام و نمی دانم که او چه کسی است. در این مقاله با دلایلی دیگر حدس فرزانه تایید و تقویت شده و نیز آشکار شده است که کیخسرو شیرازی چه کسی است.
Machine summary:
(همانجا) على حصوری دیگر مصحح نوروزنامه نیز در پیش گفتار کتاب می نویسد: نوروزنامه - رساله ای که در مورد آن حرف بسیار است - را منسوب به خیام شمرده اند، اما می توان اطمینان کرد که خیام یادداشتهایی فراهم آورده بود تا از آنها کتابی درباره نوروز بپردازد و شاید اصلا به آن نپرداخته و یادداشتهایش پس از او توسط دیگران، به شکل کتاب موجود در آمده است؛ این که مطلب اصلی رساله از خیام بوده است تقریبا آشکار است؛ مثلا از مطالبی که درباره اسب، شراب و دیگر چیزها می گوید و نظایر آنها را در آثار دیگر نداریم و یا لااقل به این شکل نداریم، همچنین از آراء فیلسوفان درباره زیبایی که به خلاصه ترین شکل و ساده ترین زبان بیان شده است، مجموعة کتاب، آدمی را به یاد فیلسوفی ریاضی دان می اندازد که رباعی ها از اوست.
(همانجا) | دلایل انتساب نوروزنامه به کیخسرو شیرازی محسن فرزانه که دستی در شناساندن درست نام مؤلفان کتابهای گذشتگان دارد و چندین سال پیش در انتساب دبستان المذاهب به محسن خانی کشمیری شک می کند و با دلایلی درست، آن را به کیخسرو پسر آذریون منتسب می کند، هنگامی که به مطالعه فرخنامه ابوبکر مطهر جمالی یزدی، نوشته شده در سال ۵۸۰ هق مشغول است، متوجه میشود که نویسنده در چندجا از کیخسرو شیرازی نقل قول می کند و این اقوال با جابه جایی بسیار اندک، همان سخنان روزنامه است که عینا نقل می شود؛ از جمله: در صفحه ۲۶۱ فرخنامه آمده است: و در این سالها سلطان ملک شاه کبیسه فرمود به آخر اسفندارمذماه آوردند و در این وقت که این تاریخ کرده شد میان پارسی قدیمی و سلطانی بیست و شش روز بود و در مدت بیس سال این پنج روز نیز بگذرد و یک ماه کبیسه کنند و قدیمی بیفتد چنان که پیش از این کرده اند.