Abstract:
آیا ایمان و اسلام کار دل است و یا کار اندام آدمی؟ پاسخ به این پرسش از قرن چهارم تا امروز چنین است که اسلام هم به نیت بستگی دارد و هم به عمل. اما در سه قرن اول هنوز این پرسش، پاسخی روشن نیافته بود، وعیدیان یا بیمدهندگان میگفتند اسلام هیچ ربطی به نیت دل ندارد هر کس آداب و رسوم و مقررات را به مورد اجرا نهد مسلمان است و آن کس که در گوشهای از آن سهلانگاری ورزد کافر مطلق است و خونش هدر میباشد. این گونه سخت گیریها واکنشهایی در پی داشت. مرجئه به عنوان یکی از اولین جریانهای مذهبی سیاسی جهان اسلام در واکنش به تعصبات و سخت گیریهای خوارج و اختلاف آنها با شیعه و موارد دیگر ی که در این مقاله بدان اشاره شده بوجود آمد. این مقاله چگونگی شکل گیری مرجئه و اعتقادات و نیز سرانجام این فرقه را بررسی میکند.
Machine summary:
اینان طرفین درگیر در جنگ صفین را به یک چشم مینگریستند و به طرفداری از هیچ کدام برنخاستند، نه گروهی از ایشان را تخطئه کردند و نه گروهی را مورد تأیید قرار دادند و نیز در ریختن خون گروهی به نفع گروه دیگر شرکت نجستند، بلکه اعلام داشتند که تشخیص این مسئله بر آنها دشوار است و در تعیین حق از ناحق دچار سرگردانی شدهاند و آن را به آخرت حواله کردند تا خداوند به خواست خود درباره آنها داوری کند.
محمد جواد مشکور مینویسد: چون بنی امیه به صورت ظاهر نظم و امنیت را در بلاد اسلامی برقرار کرده بودند اعظم مردم که بیشتر آنها طبقات پیشهور و زارع و اهل شهرها را تشکیل میدادند و هرج و مرج و جنگ را باعث اتلاف نفوس ضرر و زیان اموال خود میدانستند از این جهت نظم و امنیت از هر وقت دیگر بیشتر مطلوب ایشان بود.
131 یکی از محققان عنوان کرده که هدف نخستین مرجئه به ویژه آنان که در کوفه و بصره پراکنده گشتند این بود که جامعه مسلمانان را که به دلیل مخالفت با چهار خلیفه نخست از سوی شیعه، خارجیان و نیز هواخواهان تندرو عثمان با تشتت مواجه شده بود، یکپارچه سازند.
احادیثی نیز از پیامبر درباره ارجا و مرجئه نقل شده است؛ از جمله روایتی از محمد بن مسلم انصاری است که میگوید پیامبر اکرم به من شمشیری داد و فرمود محمد با این شمشیر در راه خدا جهاد کن تا زمانی که ببینی مسلمانان به دو گروه تقسیم شدند و یکدیگر را میکشند؛ در این هنگام شمشیر خود را بر سنگ بزن و بشکن و در پی آن زبانت و دستت را نگاه دار تا تو را مرگی چاره ناپذیر در رسد یا دستی رباینده از میانت بردارد.