Abstract:
پدیده گناه، با سرنوشت انسان رابطهای تنگاتنگ دارد و هر انسان غیرمعصوم به گونهای با آن درگیر است. گناه، آثار زیانبخش فراوان دارد. در این باره مطالب زیادی نوشته شده است، اما تاکنون نوشتاری منسجم و مستقل، با رویکرد مقالهی حاضر، تدوین و عرضه نشده است. رویکردی که «گناه» به منزلة «بیماری» تلقی و تبیین گردد و پیامدهای تربیتی آن از منظر قرآن و حدیث بررسی شود. آیات و احادیث فراوان، بیانگر آن است که «گناه»، یک بیماری روحی و روانی است و پیامدهای منفی زیادی دارد، نظیر: خواری و پستی نفس، عذاب روحی، شک و اضطراب، اندوه، فقر روحی، دورویی، ناامیدی. آثار سوء بیماری گناه، از موانع بزرگ فرایند تهذیب و تربیت انسان، ویرانساز سلامت قلب و بازدارندة سعادت اوست. از این رو هرگونه تلاش برای دستیابی به شناخت آثار مخرب یاد شده، جهت پیشگیری یا درمان لازم، کاری شایسته و بایسته محسوب میشود و این امر ارزشمند، هدف نوشتار حاضر است.
Machine summary:
جمعبندی آیات، روایات و مباحث مطرح شده این است که اولا: گناه به مثابه یک نوع بیماری مربوط به روح و روان است؛ ثانیا: بیماری گناه، پیامدهای منفی فراوانی دارد، از قبیل: غم و اندوه، دو دلی و دو رویی، اضطراب و غیر آن.
ممکن است گفته شود آیة یاد شده(بقره/10) دربارة منافقان است و دلالت ندارد بر این که گناهان دیگر غیر از نفاق نیز، بیماری دل است، اما درآیات دیگر بیماردلان، در عرض منافقان آمده یا به صورت مطلق است و در منافقان منحصر نمیشود، از جمله آنها:«إذ یقول المنافقون والذین فیقلوبهم مرض»آنگاه که منافقان و کسانی که در دلهایشان بیماری بود میگفتند(انفال/49).
در این باره روایتی نیز از امام صادق ( نقل شده که فرمود:« قلب سلیم، قلبی است که از محبت دنیا سالم باشد»، «هو القلب الذی سلم من حب الدنیا».
دسته اول روایتهای این دسته فراوان است که برخی از آنها نقل میشود: پیامبر اکرم (:« ألإثم حواز القلب؛ گناه قلب را میآزارد»(محمدی ری شهری،1377،ج14،ص6760،ح21640).
این روایات اضافه بر اثبات آثار روحی گناهان، مدعای گذشته را نیز ثابت میکند که گناه، بیماری مربوط به قلب است.
در این باره روایتهای فراوانی از حضرت علی ( وارد شده است که برخی از آنها نقل میشود: «اتقوا الحرص فإن صاحبه رهین ذل؛ از حرص پرهیز کنید.
فقط بعد غیرمادی گناه است که اقتضای دوام دارد و میتواند به صورت مستقیم و بدون واسطه، بیماری دل به حساب آید و یا این که به واسطه آثار از قبیل: آزار، فساد، خراب و مانند آن، قلب انسان را بیمار سازد.