Abstract:
نسخه های خطی، میراث گران بهای علمی و فرهنگی تمدن بشری است. با توجه به نیازهای عصر ارتباطات و اطلاعات، لازم است که این دسته از منابع به درستی حفاظت شوند و برای استفاده بهتر، متناسب با فناوری و استانداردهای دیجیتال سازی، در شبکه جهانی وب ارائه شوند. در این نوشتار، ضمن تعریف نسخه خطی و بیان فهرست نویسی و استانداردهای پایگاه کتابخانه دیجیتال نسخ خطی، به معرفی مهم ترین کتابخانه های دارای نسخ خطی و فهرست های منتشرشده آنان و همچنین، مهم ترین بانک های اطلاعاتی و پایگاه های کتابخانه دیجیتال نسخ خطی به همراه بیان مزایا و اشکالات آنها پرداخته شده است. در پایان نیز طرح پایگاه جامع نسخ خطی و بخش های اصلی آن، به عنوان بهترین راهکار تجمیع اطلاعات و فهارس نسخ خطی برای ایجاد بزرگ ترین بانک اطاعات نسخه های خطی اسلامی، پیشنهاد شده است.
Machine summary:
متأسفانه، هنوز در بسیاری از کتابخانههای جهان، نسخههای فراوانی وجود دارد که فهرستنویسی نشدهاند و بخشی از اطلاعات فهرستشده نیز چه بسا با خطاهای فراوان همراه باشد؛ ولی با استفاده از امکانات و ابزارهای نوین فنی و قابلیتهای پژوهشی برای کاربردپذیری و قابل استفادهترکردن منابع مرجع و دست اوّل و بهخصوص در حوزه نسخ خطی علوم، میتوان کمک فراوان و شایستهای به جامعه گسترده علمی و پژوهشی جهان در عصر فناوری اطلاعات ارائه نمود.
فهرستنویسی نسخ خطی میراث گرانبهای نسخههای خطی، گنجینهای بسیار بزرگ است که نتیجه کوششهای علمی فراوان دانشمندان و پژوهشگران تاریخ کهن جهان پیرامون ماست و فهرستنویسیکردن اطلاعات آن، مانند کلیدی میانبر است که بهسهولت میتوان به قسمتهای مختلف این گنجینه عظیم دسترسی پیدا کرد.
به دلیل اهمیت و ضرورت پیگیری دیجیتالسازی منابع و مدارک قدیمی علوم، بر متولیان و صاحبان فرهنگ و اندیشه لازم است که هم برای حفاظت اصولی و سازماندهی علمی نسخههای خطی و همچنین، برای گسترش علوم مختلف و راحتی دسترسپذیری آنها برای محققان و علاقهمندان به پژوهش، به رویکرد اساسی بهروزرسانی اطلاعات نسخ خطی با توجه به نیازهای روز جهان و ارزشهای افزوده فناوری، توجه لازم و ضروری داشته باشند؛ همچنانکه مراکز و مؤسسات گوناگون در سراسر دنیا در کنار ایجاد بانکهای اطلاعات از فهارس نسخ خطی، اقدامات قابل توجهی نیز در جهت دیجیتالسازی نسخههای خطی انجام دادهاند و همزمان با پیشرفت فناوری و با استفاده از دوربینهای دیجیتالی مخصوص و اسکنرهای پیشرفته، تصویربرداری از نسخ خطی را با کیفیت مطلوب و همچنین، تجهیزات سختافزاری و نرمافزاری فراوان و با استفاده از دانشهای متخصصان و استانداردهای جدید کتابداری، بهسرعت دچار تغییر و تحول بسیار نموده است.