Abstract:
عرفگرایی ثبوتی در حوزه اخلاق، اعتقاد به این است که عرف را میتوان به عنوان منشأ ارزش اخلاقی دانست. عرفگرایان ثبوتی به دو دسته قابل تقسیم هستند: دستهای از ایشان بر نقش عرفِ فاقد پشتوانة واقعی در ثبوت ارزش اخلاقی تأکید میکنند و دستهای دیگر بر نقش عرفِ واجد پشتوانة واقعی در ثبوت ارزش اخلاقی اصرار میورزند. هر یک از ایشان بر مدعای خود دلایلی ارائه کردهاند که بررسی آنها به دلیل تأثیرات فرهنگی باورهای یادشده، ضروری به نظر میرسد. در این نوشتار سعی شده با تحلیل دیدگاههای مرتبط با دسته اول، دو دلیل از مهمترین دلایل ایشان استخراج شود و بر اساس مبانی عقلی مورد نقد و بررسی قرار گیرد. بررسی دلایل عرفگرایان ثبوتی مورد بحث نشان میدهد دو دلیل «تفاوتهای فرهنگی» و «احساسات عام بشر» با مشکلات نظری و عملی مواجه بوده، برای اثبات مدعای ایشان ناکارآمد است
Machine summary:
بررسی دلایل عرفگرایی ثبوتی در حوزه اخلاق با تأکید بر دو دلیل تفاوتهای فرهنگی و احساسات عام بشر تاریخ دریافت: 24/9/1395 تاریخ تأیید: 27/2/1396 عرفگرایی ثبوتی در حوزه اخلاق، اعتقاد به این است که عرف را میتوان به عنوان منشأ ارزش اخلاقی دانست.
(2) با دقت در تفاوتهای فرهنگی، این نکته به دست میآید که ارزش افعالی که در تبیین تفاوتهای فرهنگی به آنها اشاره شد، به عرف بما هو عرف مستند نیست؛ بلکه در جامعه و در میان گروههای مختلف، کارهایی رواج مییابد که ارزش آنها در رتبه سابق تعیین شده است و مردم نیز با توجه به ارزشمند بودن کارها دست به انجام آنها میزنند.
افزون بر اشکالی که بر استنتاج اول، یعنی استنتاج غیرواقعگرایی از تفاوتهای فرهنگی وارد است و پیشتر بدان اشاره کردیم، استنتاج دوم نیز به لحاظ منطقی نادرست است؛ زیرا از اینکه هیچ واقعیت اخلاقی وجود ندارد، به لحاظ منطقی نمیتوان نتیجه گرفت عرف ارزش افعال را تعیین میکند؛ زیرا ممکن است کسی با اعتقاد به غیرواقعگرایی اخلاقی، احساس فردی یا دستور فرد خاصی را منشأ ارزش اخلاقی بداند.
این قواعد، همان قواعد اخلاقی هستند که ممکن است به دلیل تفاوت مناسبات افراد میان جوامع مختلف، از یک جامعه به جامعة دیگر متفاوت باشد (دورکیم، 1369: 180).