Abstract:
امروزه معنامندی فضایی از مهمترین راهکارهای کیفیت بخشی به فضای معماری است و طراحان و
معماران در این زمینه تلاش میکنند. از این رو توجه به مفاهیمی همچون حس مکان و مولفههای
تاثیرگذار بر آن بسیار مورد توجه میباشد. درک معنای محیط و روند شکل گیری آن و نیز پارامترهای
تاثیر گذار بر آن میتواند در خلق محیطی مطلوب که هدف اصلی معماری است تاثیرگذار باشد. حس
مکان به معنای ادراک ذهنی مردم از محیط و احساسات کم و بیش آگاهانه آنها از محیط خود است
که شخص را در ارتباطی درونی با محیط قرار میدهد، به طوری که فهم و احساس فرد با زمینه معنایی
محیط پیوند خورده و یکپارچه میشود. این حس عاملی است که موجب تبدیل یک فضا به مکانی با
خصوصیات حسی و رفتاری ویژه برای افراد خاص میگردد.
از آنجای که توجه بیش ازحد به عملکرد در دیدگاه مدرن بسیاری از وجوه ادراکی فضاهای معماری را
در ارتباط با مخاطب کمرنگ کرده است، خلا معنا بیش از پیش در جوامع امروز خودنمایی میکند. با
توجه به ارزیابی به عمل آمده از محیطهای آموزشی فرهنگی، جمع کثیری از این مجموعه ها دچار خلا
معنا هستند. با توجه به اهمیت این امر میتوان از حرفه و دانش معماری در امر ارتقاء کیفیت محیطی این
فضاها و افزایش حس تعلق به مکان در تبیین و استخراج راهبردهای این رویکرد کمک گرفت.
هدف این پژوهش رسیدن به ارائه راهکارهای تخصصی تر جهت ارتقاء حس مکان در محیط اموزشی
فرهنگی معماری است، که از طریق شناخت، حفظ و بکارگیری مولفه های کالبدی، ادراکی، عملکردی
و اجتماعی آن، بتوان حس مکان را ارتقاء بخشید .در نهایت با ارتقاء و تقویت این حس می توان شاهد سلامت روح و روان افراد، حفاظت از تجهیزات و تسهیلات و افزایش مشارکت و تعامل اجتماعی بود که باعث توسعه محیط و پایداری آن می شود.
در این پژوهش در ابتدا مطالعات به صورت توصیفی-تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و
اسنادی می باشد. در مرحله بعد در کنار مطالعات میدانی، پرسشنامه جهت دستیابی به شاخصه های جزییتر و مهم در افزایش حس تعلق به مکان در محیط های آموزشی-فرهنگی با روش لیکرت طراحی شد میان نمونه ی آماری شامل دانشجویان و فارغ التحصیلان معماری پخش شد. اطلاعات پرسشنامه از نرم افزار اکسل استخراج و نتایج به صورت نمودارهای کیفی تجزیه و تحلیل شد که روش تحقیق در این بخش از
نوع توصیفی _ پیمایشی است.
Machine summary:
سوالات عوامل کالبدی شامل: میزان اهمیت نور طبیعی در فضای اموزشی، سقف بلند و تناسبات بزرکتر، وجود وید در ساختمان، دید به بخش های مختلف (شفافیت)، حیاط مرکزی، تغییر پذیری کاربری فضاها، فضای سبز در محیط، تنوع رنگ در فضای داخلی، تزیینات یاداور بناهای سنتی، وجود محوطه های باز با امکان ایجاد کاربری های موقت در ورودی سوالات عوامل ادراکی شامل: وجود نماد و عناصر شاخص، وجود عناصر خاطره انگیز، نمادهای یاد اور بنای ایرانی، تنوع بصری سوالات عوامل اجتماعی شامل: فضاهایی با فعالیت های متنوع با امکان حضور تمامی افراد جامعه، وجود فضاهایی جهت جمع شدن و تعاملات بیشتر، وجود محیطهای مناسب جهت نواوری و سرگرمی سوالات عوامل عملکردی شامل: امکان دسترسی به بخش های مختلف برای اقشار مختلف، امکان حضور در محیط در تمامی ساعات شبانه روز، وجود کاربری های جاذب جمعیت مانند رستوران و گالری، وجود نمایشگاه های کوتاه مدت، وجود همایش های مرتبط با کاربری بعد از پخش پرسش نامه ها به جامعه اماری مد نظر پاسخ ها با استفاده از نرم افزار SPSS به صورت اماری برای سوال های زیر مجموعه ی هر 4 شاخصه حس مکان بررسی شد نتایج به صورت نمودارهای زیر نمایش داده می شود: به تصویر صفحه مراجعه شودنمودار 6: نمودار ستونی میزان تاثیر هریک از شاخصه ها در 4 حوزه کالبدی، ادراکی، اجتماعی، عملکردی حس مکان از دیدگاه نمونه اماری، ماخذ: نگارنده نتیجهگیری برداشت کلی حاصل از تعاریف حس مکان نشان میدهد که حس مکان حاصل ارتباط درونی انسان، تصورات ذهنی او و ویژگی های محیطی است.