Abstract:
دشت ورامین بر سر راه خراسان بزرگ و نقطه تلاقی بین شرق و غرب ایران در شمال مرکز فلات ایران قرار دارد. این دشت به واسطه قرار گرفتن در جنوب کوه های البرز و ته نشین شدن خاک آبرفتی رودخانه هایی که از البرز به سوی کویر مرکزی جاری هستند، حاصل خیز بوده و محل تجمع جوامع انسانی است که شواهد آن از پارینه سنگی میانه تاکنون به دست آمده است. این دشت با متوسط بارندگی کم، به خاطر ورود آب های جاری در گذشته که در حال حاضر با احداث دو سد بر سر راه رودخانه های ورامین، مقدار اندکی از این آب رودخانه ها به ورامین می رسد کشاورزی و دامپروری پررونقی داشته که هنوز هم نشانه های آن قابل مشاهده است. محوطه زواره ور نیز از جمله استقرارگاه هایی است که در حاشیه رودخانه ای که به احتمال زیاد دائمی بوده قرار داشته که در حال حاضر اثری از آن قابل مشاهده نیست. این محوطه از معدود استقرارگاه هایی است که سفال آغازنگارش از آن در دشت ورامین به دست آمده است و محوطه کلیدی در شرق دشت ری و شمال قم محسوب می شود. هدف از این پژوهش معرفی و توصیف کلی این محوطه و شناسایی و گونه شناسی شواهد سفالی این محوطه و مطالعه تطبیقی آن در افق فرهنگی شوش II، بانش و آغازایلامی است. پرسش هایی که در این پژوهش مطرح می شود به طورکلی درباره تغییرات سفالی این محوطه است و این که چه تعاملاتی با استقرارگاه های نزدیک به خود داشته است؟ اساس تحلیل ها بیشتر متکی بر اطلاعات و یافته های درونی و داده های میدانی است و نتایج آن نیز شامل گونه شناسی کامل سفال آغازنگارش این محوطه و مستند کردن مرکز استقراری دیگری از دوره شهرنشینی (آغازنگارش) براساس شواهد سفال این دوره است.
Machine summary:
در تپهقبرستان بوئینزهرا نیز آثاری از این دوره در فعالیتهای باستانشناسی دانشگاه تهران کشف شده است (مجیدزاده، 1356).
در دشت ورامین نیز در تپه شغالی آثاری یافت و منتشر شده (حصاری و همکاران، 1386) و همچنین در هفت فصل کاوش در محوطۀ سفالین آثار بسیاری از این دوره بهدست آمده که تعدادی از آنها تاکنون معرفی شدهاند (حصاری و اکبری، 1386؛ Hessari, 2011).
گونۀ دو اینگونۀ سفالی که با نام اختصاری FIGTEG معرفی میشود، دستساز با خمیرۀ خاکستری متمایل به قهوهای یا سیاهرنگ شامل سفالهای غالبا ساده (غیرمنقوش) با بدنههای نسبتا نازک است که مادهافزودۀ بهکاررفته در آنها از نوع کانی است و بهصورت شن درشت همگن با کیفیت دانهبندی خوب تا بسیار خوب در بافت قطعات نمود مییابد.
سطح داخلی ظروف که همۀ آنها بدون استثناء از نوع ظروف شکمدار با دهانههای تنگ هستند، شامل سطوح نسبتا ناهمواری با نمود ذرات شن است که اغلب به رنگ سیاه زغالی قابل مشاهده بوده و این یکی از ویژگیهای بارز جهت شناسایی آنهاست.
با وجود اینکه این گونه بهعنوان یک گونۀ سفالی منقوش شناسایی شده، لیکن نمونههای بدون نقش نیز قابل مشاهده هستند، البته یکی از مهمترین دلایل آن، محدود بودن نقوش تزئینی به نوارهای باریک یک، دو یا سهتایی موازی برروی زاویۀ بدنهها، گردن ظروف و یا روی لبۀ آنها (بهصورت خطوط کوتاه عمود به لبۀ ظرف) است.
خمیرۀ این گونه سفال شامل رنگ 10R 7/3 Pale Red است و پوشش خارجی ظروف نیز به رنگ 2.