Abstract:
از مهمترین اهداف آمار فضایی، بررسی روابط مکانی دادههای محیطی (بارش شدید) برای تحلیل الگوها و وابستگیهای فضایی است. در این راستا تحلیل اکتشافی دادههای فضایی روشهایی را برای تمایز بین الگوهای تصادفی و غیر تصادفی فراهم میآورد. در این پژوهش با کاربرد آماره فضایی به تبیین الگوهای مکانی بارشهای شدید که با پیامدهای محیطی – انسانی همراه است، پرداخته شد. در این راستا مجموع فراوانی ماهانه بارشهای شدید فصول سرد ناحیه خزری در دو گروه آستانه صدک 95-90 و 99-95، از 385 ایستگاه اقلیمی طی 2016- 1966 با کاربرد آماره موران و آماره Gi*بهمنظور تحلیل خودهمبستگی فضایی استفاده شد. یافتههای آماره موران کلی نشان داد که رفتار حاکم بر بارش شدید دارای ساختار فضایی و به شکل خوشهای است. بررسیهای ماهانه فصول نشان داد که به لحاظ فراوانی وقوع بارشهای حاصل از این دو گروه بارشی، فراوانی رخداد بارشهای صدک آستانه 95-90 بیشتر از آستانه صدک 99-95 میباشد. براساس نقشههای موران محلی نواحی با خودهمبستگیهای مثبت در هر دو گروه بارشی بیشتر در نواحی غربی، مرکزی و الگوهای حاصل از خودهمبستگی منفی در بخش شرقی قرار دارد. در بررسی روابط مکانی، آماره دو متغیره موران بین بارش شدید و عوامل جغرافیایی نشان داد که تاثیر عوامل جغرافیایی در فراوانی رخداد فرینها ضعیفتر از عملکرد و نفوذ سامانههای همدید است. درنهایت، در این ناحیه که این بارشها یکی از مخاطرات طبیعی است، شناسایی این الگوها میتواند در مدیریت و برنامهریزی و کاهش آسیبپذیری و افزایش سازگاری موثر باشد.
Machine summary:
در بررسی روابط مکانی و تغییرات فضـایی مـؤثر بـر داده هـای محیطـی، بـه عنوان رویکـردی نـو در ارتبـاط بـا متغیرهـای محیطـی مطالعـات (٢٠٠٥,Vang et al)،Mc Cabe( ٢٠٠٥, )، ) (٢٠٠٩,Sugumaran،(٢٠١٤,Fu et al) ، (٢٠٠٧,Chung) تغییرات فضایی روند بارش های تابستانه ( شـدت و مقـدار) کره جنوبی با کاربرد شاخص موران (٢٠١١,jai et al) با روش های آمار فضایی به ریزمقیـاس نمـایی الگـوریتم بـارش شبکه ای در حوضۀ کادمیوم چین برای واکـاوی الگـوی نمایـۀ NDVI، (٢٠١٢,Allard and Soubeyrand) بـا کـاربرد آمارفضایی، مناطق حساس به تغییرات آب و هوایی در منطقـه کـولمر واقـع در شـمال شـرق فرانسـه ، ( Robeson et ٢٠١٤,al) با استفاده از تابع K ریپلی به واکاوی بهترین الگوی ایـن تـابع بـرای ایسـتگاه هـای مهـم هواشناسـی جهـان ، (٢٠٠٨,Hartman) و(٢٠١٤,Agena) به مطالعه و بررسی بر اساس آمار فضایی پرداخته اند.
در پژوهش هایی که روابط مکانی مورد توجـه بـوده اسـت ، مـیتـوان بـه واکـاوی مکـانی پراکنش رطوبت در ایران با استفاده از شاخص موران عمومی و محلی و نیز نقاط داغ (فلـاح قـالهری و همکـاران ،١٣٩٤)، تغییرات الگوهای خوشه ای فضایی بارش های سنگین استان گیلان (ستوده و علیجانی،١٣٩٤)، بررسی الگوهـای توزیـع فضایی دما، بارش و رطوبت نواحی مرکزی ایران با استفاده از تحلیل اکتشافی و خودهمبسـتگی فضـایی (نظـری پـور و همکاران ،١٣٩٤)، در بررسی تغییرات زمانی- مکانی بارش دوره سرد سال در ایران بـرای دوره ١٩٥٠-٢٠٠٩ بـا اسـتفاده از تحلیل اکتشافی زمین آمار برای داده های بارش با کـاربرد مقـادیر مـوران عمـومی و آزمـون تـاو کنـدال (صـداقت و همکاران ،١٣٩٤)، (میرموسوی و همکاران ،١٣٩٥) به تحلیل تغییرات درون دهه ای بارش های سنگین و فوق سنگین ایـران بـا رویکرد خودهمبستگی فضایی این تغییرات بـا روش هـای زمـین آمـار و درنهایـت (مظفـری و همکـاران ،١٣٩٦) روابـط فضایی بارش های شدید غرب ایران را با استفاده از شگردهای واکاوی مکـانی بررسـی کردنـد.