Abstract:
در کتاب تحولات تصویری ایران، تالیف سیامک دلزنده، مولف تلاش کرده است با گذر از تحلیلهای توصیفی به تبیین نظری از تحولات هنر ایران در نیمه اول قرن سیزدهم هجری شمسی دست یابد. مولف کوشیده است، فراتر از روایتهای خطی، به پادگفتمانهای مسلط نیز بپردازد. در این مسیر نیز به موفقیتهای قابلتوجهی دست یافته است؛ اما این تلاش قابلنقد است.مولف تاکید کرده که، برخلاف دیدگاه پسااستعماری، مسیر دیگری را در این کتاب دنبال کرده است و در نقد دیدگاه پسااستعماری که «فاعلیتهای منطقهای» را نادیده میگیرد، به جستوجوی عاملیتهای منطقهای در ایران پرداخته است. مولف با در مرکز قراردادن مفهوم «نظم نمایشگاهی» به عاملان بیرونی و عاملان داخلی که بازتولیدکننده این نظم هستند پرداخته و شرح داده که چگونه این جریان بر هنر ایران غلبه یافته است. این دیدگاه ساختاری مولف را در مطالعه عاملیتهای داخلی محدود کرده است. ازهمینرو، توجه مولف به پادگفتمانها فاقد رویکرد تحلیلی است و متن به توصیف آثار و معرفی هنرمندان تقلیل یافته است. در این مقاله، مفصلبندیهای نظری کتاب موردنقد و تحلیل قرار خواهد گرفت. اگرچه نقدهایی بر کتاب وارد است، اما منابعی ازایندست میتوانند زمینه را برای نظریهپردازی دروننگر و درونزا پیرامون هنر ایران فراهم سازد.
Machine summary:
امـا آیـا راه دیگـری وجود دارد؟ رویکرد مطالعات فرهنگی اگرچه به دنبال طرحـی منسـجم از تـاریخ نیسـت و برنامه ای برای نگارش تاریخ هنر ارائه نمی دهد، با تأکید بر عاملیت به جای ساختار توانسـته است راهی به تاریخ نگاری هنر معاصر پیش نهاد دهد؛ تـاریخی کـه راهـی بـه تـاریخ هـای نادیده گرفته شده و حذف شده است .
ازاین رو، تـلاش هـای دو بـرادر، بـه نـام کـریم و حسین طاهرزاده بهزاد، در مرکز مطالعه قرار گرفته است و توضیح داده شده اسـت کـه چگونه آن ها زمینه های نظم نمایشگاهی هنـر را در درون ایـران فـراهم کردنـد.
برای دنبال کردن یک قرائت درونی از هنر ایران بهتر بود موقعیت فرمالیسم آرتور پوپ و مقبولیت و مشروعیت دیدگاه «هنر اصیل ایرانی »، در پیوند بـا قـدرت و سیاسـت در ایـران ، مطالعه می شد تا روشن شود چرا نه تنها فرمالیسـم نـاب پـوپ ، بلکـه کمـی بعـدتر اندیشـۀ تئوسوفی حسین صدر و داریوش شایگان (که در کتاب به آن ها پرداخته شده است ) در نظام قدرت پهلوی مشروعیت و مقبولیت دارند؟ مؤلف که در جاهای مختلـف مـتن (هـم چـون تفسیر صندلی مهد علیا) در جست وجوی نسبت قدرت و هنر است بهتر بود به این نکته نیز توجه می کرد که چگونه فرمالیسم ناب پوپ هم سو با اندیشۀ ایران شهری پهلوی قرار گرفت .