Abstract:
آیین سوگ رسم رایجی است که به قدمت وجود بشر در میان هر قومی ریشه دارد و با آداب و رسوم و شعر و ترانههای خاص عجین شده است. مردم سیستان عمدتاً با تأسی از فرهنگ روستایی از شعر و ترانه برای حفظ و احیای آیینهای سوگواری بهره وافی بردهاند.
اردَهخوانی، روُواییخوانی یا رباعیخوانی سوگسرودهای است با آهنگی بسیار سوزناک و
حُزنانگیز که به صورت آوازهخوانی در مراسم عزاداری در سیستان اجرا میشود. این مقاله با روش کتابخانهای و مصاحبه حضوری با گویشوران متعدد به بررسی اردهخوانی و کاربردهای آن در آیین سوگ سیستان پرداخته است و با معرفی اردهخوانی و روواییخوانی، وجهتسمیه آن، تاریخچه، مجریان، شیوه اجرا، زمان و مکان اجرا نشان میدهد که مردم سیستان بسیار پایبند به اجرای آیین سوگواری با گویش بومی خود هستند و این مسئله در فرهنگ آنان جایگاه والایی دارد. مقایسه آن با گونههای دیگر در مناطق مختلف ایران، نقش محوری ترانه و ترنم را در اساسیترین مسائل زندگی اقوام کهن ایرانی نشان میدهد. همچنین، این مقاله با ذکر نمونههایی از رباعیهای سیستانی وزن، قافیه و ردیف، قالب، زبان، محتوا و ویژگیهای ادبی آن را بررسی کرده است. استفاده از آهنگ و ترانه برای التیام دادن به لحظههای سرشار از غم و اندوه در بین مردم سیستان گویای ذوق سلیم و طبع لطیف این قوم در حاشیه کویر است
The local and indigenous ceremonies in Sistan region shows the rich and old culture of this region. Following the rural culture, people of this region have used poetry and songs sufficiently for maintaining and reviving the mourning ceremonies. Ardah-mourning or reading quatrain is a deeply sad and mournful song in the mourning ceremonies of Sistan. This study employs library study as well as some interviews with the informants to investigate Ardah-mourning and its uses in the mourning ceremonies of Sistan. The history, the performants, the performance, and the time and place show that people of Sistan use their own dialect for this cultural practice. Compared with other types, this practice takes the lyrics and the music as basic aspects of the ancient ethnic groups within Iran. moreover, the study analyzes the Sistani quatrains, its tone, rhythm, form, language, content, and literary features. It is general claimed that the songs and lyrics are devices to soothe the sadness among the people in Sistan.
Machine summary:
ارده خواني و کاربردهاي آن در آيين سوگواري سيستان فاطمه الهامي *١ راضيه ميرشکار 2 (دريافت : ٧/ ٢/ ١٣٩٨ پذيرش : ١٨/ ٩/ ١٣٩٨) چکيده آيين سوگ رسم رايجي است که به قدمت وجود بشر در ميان هر قومي ريشه دارد و با آداب و رسوم و شعر و ترانه هاي خاص عجين شده است .
اين مقاله با روش کتابخانه اي و مصاحبۀ حضوري با گويشوران متعدد به بررسي ارده خواني و کاربردهاي آن در آيين سوگ سيستان پرداخته است و با معرفي ارده خواني و روواييخواني ، وجه تسميۀ آن ، تاريخچه ، مجريان ، شيوة اجرا، زمان و مکان اجرا نشان مي دهد که مردم سيستان بسيار پايبند به اجراي آيين سوگواري با گويش بومي خود هستند و اين مسئله در فرهنگ آنان جايگاه والايي دارد.
٥. پيشينۀ تحقيق با توجه به اهميت آيين سوگ در ميان اقوام مختلف ، پژوهش هايي در اين زمينه صورت گرفته است که منابع مکتوب که در ادامه آمده است ، مهم ترين آن هاست : ـ مقالات : «آيين سوگ و سرور در منطقۀ سرکوير دامغان » (١٣٩٤) از سيد حسين طباطبايي و همکاران ، نشريۀ فرهنگ و ادبيات عامه ؛ «آيين هاي مرگ و مويه در لرستان » (١٣٩٠) از رحمان باقري ، نشريۀ فرهنگ مردم ايران ؛ «بررسي آداب و رسوم سوگواري در شاهنامۀ فردوسي و مقايسۀ آن با آداب مذکور در بين اقوام لر بختياري و لر کوچک » (١٣٩٥) از محمد تقي فاضلي و همکاران ، نشريۀ علوم اجتماعي ؛ و «گونه شناسي بومي سروده هاي ايران » (١٣٨٨) از حسن ذوالفقاري و ليلا احمدي کمرپشتي، نشريۀ ادب پژوهي.