Abstract:
این تحقیق سعی دارد در چارچوب برنامه ریزی برای اکوتوریسم، توان اکولوژیکی حوضه آبخیز بلغور شهرستان مشهد را جهت استفاده پایدار از منابع طبیعی برای طبیعت گردی بررسی و ظرفیت محیط زیستی آن را مشخص کند. برای انجام ارزیابی توان منطقه برای کاربری های تفرج از پارامترهای: شیب، جهت، ارتفاع، بافت خاک، فرسایش خاک، درصد پوشش گیاهی، سنگ بستر، رطوبت نسبی، دما، تعداد روزهای آفتابی، فاصله از راه های ارتباطی، فاصله از آب های سطحی، فاصله از مناطق مسکونی، چشم انداز و کاربری اراضی استفاده شده است. به منظور تهیه داده های این مطالعه که بین سالهای 1393 تا اردیبهشت 1394 صورت گرفته، از آمار و اطلاعات سرشماری های مرکز آمار ایران در سال 1383 کتاب ها، مجلات، پژوهش های مشابه قبلی، نقشه های توپوگرافی با مقیاس 25000 :1؛ تهیه شده توسط اداره منابع طبیعی استان خراسان رضوی در سال 1383، مشاهده منطقه و نظرسنجی از افراد کارشناس، استفاده گردیده است. در نهایت با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی- فازی به ارزیابی توان منطقه برای کاربری های تفرج گسترده و متمرکز اقدام شد. نتایج این تحقیق نشان داد که در خصوص کاربری تفرج متمرکز، 6/16 % توان بسیار خوب و6/ 19 % از منطقه توان خوب و1/ 28 % (2587 هکتار) توان متوسط و3/ 24 % (2229 هکتار) توان ضعیف و3/ 11% (1044 هکتار) توان بسیار ضعیف دارد و نیز درخصوص کاربری تفرج گسترده،1/26% از منطقه توان بسیار خوب و1/18% از منطقه توان خوب همچنین 6/ 24% (2271 هکتار) از منطقه توان متوسط و نیز3/ 10 % (945 هکتار) از منطقه توان ضعیف و 8/ 20% (1923 هکتار) توان بسیار ضعیف دارد. بنابراین، منطقه برای توسعه اکوتوریسم (تفرج گسترده و تفرج متمرکز) از توان خوبی برخوردار است.
Working within ecotourism planning framework, this research is aimed at investigating ecological potential provided by Balghur watershed (Mashhad, Iran) in terms of sustainable utilization of natural resources for the sake of nature travelling, so as to determine its environmental capacities. Used to evaluate the region’s potential in terms of recreational activities were the following parameters: slope, aspect, elevation, soil texture, soil erosion, vegetation coverage (in percent), bed rock, relative humidity, temperature, number of sunny days, distance to communication roads, distance to ground waters, distance to residential areas, SAR, look out and land uses. Collected for the time period 2014 – May 2015, the required data was obtained from statistics and information provided by Iranian national census conducted in 2004, related books and journals, similar researches, topographic maps of 1:25,000 scale surveyed by Natural Resources Administration Office in Khorasan-e-Razavi province, Iran (2004), visiting the area and surveying a set of experts. Once finished with data gathering, fuzzy - analytic hierarchy process was used to evaluate the region’s potential of supporting centralized and extended recreational uses. The results indicated that, when centralized recreational uses were concerned, 19.6% of the region enjoyed a good potential, 16.6% of the region provided very good potentials, and 28.1% (2587 hectares) of the region had moderate potentials while 24.3% (2229 hectares) was of poor potential and, finally, 11.3% (1044 hectares) was very poor in providing such uses with the required provisions. However, when concerned with extended recreational uses, 18.1% of the region enjoyed a good potential, 26.1% of the region provided very good potentials, and 24.6% (2271 hectares) of the region had moderate potentials while 10.3% (945 hectares) was of poor potential and, finally, 20.8% (1923 hectares) was very poor in providing such uses with the required provisions. Accordingly one can suggest that this region possesses good potentials in terms of developing ecotourism industry (either centralized or extended recreations).
Machine summary:
معیارهای مورد استفاده در این مقاله که با توجه به ویژگیهای منطقه انتخاب شده اند، میتوان تحت عنوان ٤ شاخص : عوامل طبیعی-زیست محیطی- زیر بنایی و اقتصادی اجتماعی دسته بندی نمود که عوامل طبیعی شامل معیارهای: توپوگرافی (شیب ، جهت ، ارتفاع )، خاک (بافت خاک، فرسایش خاک)، زمین شناسی (سنگ بستر)، پوشش گیاهی (درصد پوشش گیاهی) و کیفیت آب آشامیدنی (شاخص نسبت جذب سدیم )، عوامل زیست محیطی شامل معیار: اقلیم و آب وهوا (رطوبت نسبی، دما، تعداد روزهای آفتابی)، عوامل زیربنایی شامل معیارهای: دسترسی به آب (فاصله از آب های سطحی) و دسترسی به شبکه حمل ونقل (فاصله از راه های ارتباطی) و عوامل اقتصادی اجتماعی شامل معیارهای: فاصله از مناطق مسکونی و کاربری اراضی میباشند.
نتیجه گیری با توجه به هدف این پژوهش که ارزیاب توا اکولوژیک برا کاربری ها تفرج گسترده و متمرکز حوضه آبخیز بلغور سد کارد مشهد با استفاد از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی-فازی است ، بررسی زیرمعیارهای دخیل در فرآیند ارزیابی توان منطقه برای کاربری تفرج متمرکز نشان داد که به ترتیب : پارامترهای شیب ، سنگ بستر، فرسایش و بافت خاک، جهت ، شاخص نسبت جذب سدیم ، ارتفاع ، پوشش گیاهی، درصد رطوبت نسبی، دما، کاربری اراضی، چشم انداز، تعداد روزهای آفتابی در ماه ، فاصله از مناطق مسکونی، فاصله از آب های سطحی و فاصله از راه های ارتباطی بیشترین تاثیر را بر فرایند ارزیابی توان در این منطقه دارند.