Abstract:
ابنقولویه از محدثان قمی در سدۀ چهارم بوده که سالهای پایانی عمر خود را در بغداد سپری کرده است و محدثان و عالمان بزرگی همچون غضائری و شیخ مفید از او بهره بردهاند؛ اما اکنون از آثار و آراء وی نشان کمی در دست است. میزان تأثیرگذاری ابنقولویه بر حدیث بغداد را میتوان در دو کتاب رجالی فهرستنگاری شیعه، الرجال نجاشی و الفهرست طوسی نشان داد. پنجاه و دو راوی صاحب کتاب در این دو منبع، به واسطۀ ابنقولویه معرفی و طریق داده شدهاند که چهل راوی را تنها ابنقولویه در الرجال نجاشی نقل کرده است. برخی از آنها مانند احادیث سعد بن عبدالله اشعری، الرجال کشی و کتابهای فقهی ابنابیعقیل مهمترین متون منتقل شده توسط ابنقولویه به منابع حدیثی بغداد در سدۀ چهارم بوده است. بهرغم بهرۀ فراوان نجاشی، شیخ طوسی از طرق و اسناد ابنقولویه یاد نکرده و حتی در موارد مشابه، طرق ضعیفی مانند طرق ابنبُطَّه را جایگزین وی کرده است. توجه به سفرهای ابنقولویه نشان میدهد، او بیش از همه، کتابهای محدثان قم و ری، و سپس دیگر حوزههای حدیثی ایران مانند خراسان و سمرقند را به بغداد آورده است. همچنین، سفر ابنقولویه به مصر و دیگر شهرهای عراق، سبب بازگرداندن اسناد و دفاتر کهن محدثان کوفی به بغداد شده است. آراء خاص و مشخص ابنقولویه در پس آراء شاگردان بزرگ و نسلهای بعدی مانند شیخ مفید و شیخ طوسی، حل و محو شده است؛ اما تأثیر او در انتقال حدیث قم به بغداد قابل اغماض و چشمپوشی نیست.
Ibn Quliwayh was one of the traditionists of Qom in the fourth century, who spent last years of his life in Baghdad and great traditionitsts and scholars such as Ghada’iri and Shaikh Mufid learned from him. However, few information of him and his works are at hand today. Ibn Quliwayh's influence on Baghdad’s Hadith may be illustrated in two Shiite bibliographical books of Najashi’s Al-Rijal and Tusi’s Al-Fehrest. The fifty-two narrators, who own books, in these two sources were introduced and chained by Ibn Quliwayh, citing forty ones in Najashi’s Al-Rijal. Some of them, such as the hadiths of Sa‘d bin Abdullah Ash‘ari, al-Rijal by Kashi, and the jurisprudential books by Ibn Abi ‘Aqil, were the most important books transmitted by Ibn Quliwayh to the hadith sources at fourth-century in Baghdad. In spite of the great use of Najashi, Shaikh Tusi did not mention Ibn Quliwayh's ways and chains, and even sometimes substituted weak chains such as those of Ibn Butta in similar cases. A glance at the Ibn Quliwayh's travels shows that he brought the books of the traditionists of Qom and Rey, and then other Iranian hadith centers such as Khorasan and Samarqand to Baghdad, more than others. Also, Ibn Quliwayh's travel to Egypt and other cities of Iraq caused to bring the old hadith documents and notebooks of Kufa back to Baghdad. Ibn Quliwayh's particular ideas were interpolated by his disciples and subsequent generations, including Shaikh Mufid and Shaikh Tusi, but his influence on transmitting the hadith of Qom to Baghdad cannot be neglected.
Machine summary:
تأثير ابن قولويه بر انتقال حديث قم به بغداد (با تکيه بر الرجال نجاشي و الفهرست طوسي ) 2 اعظم فرجامي ١، انسيه عسگري (تاريخ دريافت مقاله : ٩٨/١٠/٢٥ - تاريخ پذيرش مقاله :٩٩/٦/٣٠) چکيده ابن قولويه از محدثان قمي در سدٔە چهارم بوده که سال هاي پاياني عمر خود را در بغداد سپري کرده است و محدثان و عالمان بزرگي همچون غضائري و شيخ مفيد از او بهره برده اند؛ اما اکنون از آثار و آراء وي نشان کمي در دست است .
برخي از آنها مانند احاديث سعد بن عبدلله اشعري ، الرجال کشي و کتاب هاي فقهي ابن ابي عقيل مهمترين متون منتقل شده توسط ابن قولويه به منابع حديثي بغداد در سدٔە چهارم بوده است .
برگزيدن طرق ابن قولويه بر طرق محدثان ديگر: براي نمونه ، مقايسۀ طرق «عباس بن عامر قصباني » (يکي از اين چهل نفر) در الرجال نجاشي و الفهرست طوسي روشن ميکند که به واسطۀ شيخ مفيد، دو طريق قمي براي عباس بن عامر موجود بوده است .
٢. الفهرست ابن قولويه مطالعه الرجال نجاشي نشان ميدهد، وي چندين فهرست براي راويان صاحب کتاب و طريق هاي متعدد براي آنها داشته است [نکـ : ٢١، ص١٥، ٤٩، ٢٤٤، ٣٠٤].
اشاره شد که شيخ طوسي در شرح حال تنها پنج راوي ، از طرق يا نام ابن قولويه استفاده کرده است که همۀ اين پنج طريق ، به جز کتاب حريز بن عبدلله سجستاني [١٣، ص١١٨]، در طرق الرجال نجاشي ذکر شده اند [١٣، ص٧٦، ١٢٠، ٢١١، ٢١٩؛ ٢١، ص٩٧، ٣٧٧، ٣٢٧].