Abstract:
نقد بلاغی یکی از انواع نقد است که به چگونگی استفادۀ آگاهانۀ فرستنده از زبان یا هر نماد دیگر، پاسخ گیرنده و موقعیت یا بافتی که ارتباط در آن برقرار میشود، میپردازد. اثر ادبی یا غیرادبی هنگامی به پروردگی میرسد که خاصیت اقناعی داشته باشد و اثری موفق است که در زمینۀ خاص مورد نظر، بیشترین تأثیر را بگذارد. فرزندنامهنویسی، یکی از گونههای ادبیات تعلیمی است که پیشینهای کهن دارد. آموزش اصول بهتر زیستن، اخلاق، پزشکی، سیاست، نجوم، دین و... به فرزندان از گذشته های دور تاکنون دغدغة پدران و مادران بوده است و به صورت کتبی (نامه، کتاب) و شفاهی صورت میگرفته است. هدایه المتعلّمین فی الطّب، نخستین فرزندنامۀ پزشکی به زبان فارسی است که نویسنده، آن را به خواهش پسرش نگاشته است. اخوینی در مقدّمۀ کتاب با صراحت بیان میکند که این اثر را برای تعلیم علم پزشکی به روشی آسان به مبتدیان نوشته است. با توجه به قدمت این اثر و نیز غرض نویسنده که تأثیر گذاری (بلاغت) بر مخاطب خاص است، به نظر میرسد این کتاب میتواند نمونهای مناسب برای تحلیل بلاغی باشد. روش تحقیق این جستار، توصیفی- تحلیلی است که با رویکرد نقد بلاغی انجام شده است. نتایج حاصل از این بررسی نشان میدهد که نویسندۀ این اثر با بهرهگیری از شگردهای بلاغی، تشبیههای محسوس، ذکر مثال، آوردن اَشکال، بیان تجربههای شخصی، توجه به مقتضای حال و مقام، پرهیز از درازگوییهای بیفایده، بهکارگیری وجه خطابی و امری، داشتن لحن انتقادی و صادقانه و... توانسته است به هدف خود برسد و از انجام تعهّد نگارش کتابی آسان و سبک به اندازۀ توان مبتدیان، برآید.
Rhetorical critique is one type of critique dealing with how the sender uses the language or any other symbol intentionally, the respondent and the location or context in which the communication is made. When a literary or non-literary work comes to being that has a persuasive effect and a work is called successful which has the greatest effect on the particular subject matter. Child letter is a type of didactic literature with an ancient background. The teaching of principles for better life in society, ethics, medicine, politics, astronomy, religion and so on are those teachings that dedicated fathers have left for their children in the oral form or sometimes in the form of letter and book from previous periods up to now. Hedayatol Motealemin fi Teb is the first book of child letter about medicine in Persian that the writer wrote it by his son’s request and clearly states that it was written for teaching medicine to beginners in an easy way. Given the importance of this work and having specific audience and subject, it is a suitable example for rhetorical analysis. Using tangible similes, examples, forms, personal experiences, paying attention to the current state, avoiding the useless verbalization, vocative and imperative face, having a critical and honest tune, Akhaveini could achieve his goal and fulfill his obligation for writing an easy and simple book for beginners.
Machine summary:
B. Wright)، 2 کتاب Instructions to His Son and to Posterity اثر س/ر والتر رالي (١٥٥٢-١٦١٨م ) نويسندٔە انگليسي (١٩٣٩ ,Raleigh)، کتاب Advice to a Son اثر فرانسيز آسبورن ٣ (١٥٩٣-١٦٥٩م )، مقاله نويس انگليسي، در موضوعات دانش ، عشق و ازدواج ، سفر، حکومت و مذهب به فرزندش ، اندرزهاي Anne Therese De Lambert (١٧٣٣-١٦٤٧م ) به دختر و پسرش با عنوان Advice a Mother to Her Daughter و نيز Advice From A Mother to her Son (٢٠١٠ ,Lambert)، نامه هاي فيليپ دمر استين هوپ٤ (١٦٩٤-١٧٧٣م )، چهارمين کنت چسترفيلد، دولتمرد انگليسي به پسرش ( ,Philip Dormer Stanehope ٢٠١٢)، نامۀ چارلز ديکنز٥ به ششمين پسرش (١٨١٢-١٨٧٠م ) (٢٠١٢ ,Dickens)، شعر/ اگر(if) از روديارد کيپلينگ ٦ (١٨٦٥-١٩٣٦) در اندرز به پسرش ، Between The World and Me اثر کوييتز٧، نويسندٔە آمريکايي به پسر نوجوانش (٢٠١٥ ,Coates)، نامۀ آمريکاييان بزرگ به فرزندانشان Letters of Great Americans to Their Children (Dorie McCullough (٢٠٠٤,Lawson ، نامه هاي پدري به دخترش (نهرو، ١٣٩١).
با توجه به دشواريهاي رتوريکي در کتاب هدايه المتعلمين ، برآنيم به اين پرسش پاسخ دهيم که اخويني، با توجه به دشواريهاي زمان خود براي نوشتن کتاب آموزشي در باب پزشکي، چگونه توانسته است دانش پزشکي را به مخاطب خاص خود بياموزاند و چگونه از قابليت هاي زباني و ادبي بهره برده است ؟ با نقد بلاغي اين اثر، چگونگي تأثير در مخاطب را بررسي کرده ، شگردهاي اخويني در پاسخ به درخواست مخاطب را با ذکر نمونه هايي از متن ، بيان ميکنيم .