Abstract:
مقالهی حاضر به بررسی چند ابهام یا اشکال در قرائت تاریخ بیهقی اختصاص دارد. بیشتر نمونههای مورد بحث از زمرهی دشواریهایی هستند که مصححان و شارحان این کتاب بدان اشاره و برای رفع دشواری در قرائت متن، پیشنهادی ارائه کردهاند. مهمترین چاپهایی که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است عبارت است از: تاریخ بیهقی به تصحیح علیاکبر فیاض، تاریخ بیهقی به کوشش خلیل خطیب رهبر، تاریخ بیهقی (تاریخ مسعودی) به کوشش سعید نفیسی، تاریخ بیهقی به کوشش منوچهر دانشپژوه و تاریخ بیهقی (دیبای دیداری) به کوشش محمدجعفر یاحقی و مهدی سیدی. با توجه به اهمیت تصحیح مرحوم علیاکبر فیاض، در ذکر هر مورد ابتدا متن کتاب از نسخهی مصحح ایشان آورده میشود و سپس توضیح وی و سایر شارحان تاریخ بیهقی (در صورتی که در مورد دشواری مذکور توضیحی داده باشند) بیان میگردد و سرانجام نیز نگارنده دیدگاه خود را ذکر میکند.
Machine summary:
با توجه به اهميت تصحيح مرحوم علي اکبر فياض ، در ذکر هر مورد ابتدا متن کتاب از نسخه ي مصحح ايشان آورده مي شود و سپس توضيح وي و ساير شارحان تاريخ بيهقي (در صورتي که در مورد دشواري مذکور توضيحي داده باشند) بيان مي گردد و سرانجام نيز نگارنده ديدگاه خود را ذکر مي کند.
با توجه به اهميت تصحيح فياض و پيش کسوتي وي در تصحيح و توضيح تاريخ بيهقي ، نسخه ي مصحح ايشان اساس مقاله ي حاضر قرار گرفته و در صورت وجود توضيحاتي در مورد اشکال محل بحث ، يادداشت هاي مصححان ديگر هم ذکر شده است .
» (نفيسي ، ص ٧٦) نفيسي در مورد ابهام جملات آخر اين بخش چيزي نگفته است ، اما از واو عطفي که بعد از واژه ي «رود» و بين دو قلاب گذاشته مشخص است که عبارت براي وي نيز داراي ابهام بوده است : «کدام آب ديده ؟ که دجله و فرات ، چنانکه رود، [و] براندند ناصري و بغوي که با ما بودند.
بنابر شواهدي که بيهقي از زبان خود احمد حسن ميمندي به دست مي دهد، اريارق مردي «با دندان » (تاريخ بيهقي ، ص ٢٧٥) بوده و در زمان سلطان محمود به سالاري هندوستان منصوب شده و در آن سرزمين به اقتدار بالايي دست يافته و اسم و رسمي براي خود به هم زده تا آنجا که عليرغم احضار از سوي سلطان ، از آمدن استکاف ورزيده است : «از اين مرد آنجا تعدّي اي و تهوّري رفت و نيز وي را آنجا بزرگ نامي افتاد و آن را تباه گردانيد بدانکه امير ماضي وي را بخواند و وي در رفتن کاهلي و سستي نمود.