Abstract:
بر مبنای اصول علم جغرافیا، بین دو عنصر مهم مکان - فضا و کارکردهای انسانی اثرات متقابل رو به تزایدی حکمفرما است. در واقع، ادراک انسان از شرایط محیطی بر تصمیمات و رفتارهای او اثرگذار میباشد. تحقق رفتارها موجب خلق شرایط جدیدی خواهد بود که تصویری نو از محیط به نسل حاضر و آینده ارائه میکند. وظیفه بسیاری از علوم دخیل در برنامه ریزی توسعه، کمک به ایجاد شرایط مکانی- فضایی مطلوب برآمده از تلاشی منسجم، هم افزا و مکمل است. در این میان، علم جغرافیا توانسته است به دلیل اشراف نسبی بر شرایط و مسائل محیطی، نقش مفیدی ایفاء نماید، به ویژه در زمینه توسعه گردشگری که در جهان امروز به دلیل ابعاد و اثرات مکانی- فضایی روبه گسترش آن، از اهمیت زیادی برخوردار شده است. تحقیق حاضر به بررسی نقش عوامل مکانی- فضایی بر توسعه گردشگری مذهبی در نواحی روستایی کلان شهر مشهد با هدف کاربردی و در قالب روش توصیفی– تحلیلی پرداخته است. متغیر وابسته تحقیق، (گردشگری مذهبی) متشکل از 9 مولفه و متغیر مستقل، (عوامل مکانی- فضایی) شامل 7 مولفه به تفکیک عوامل تغییرپذیر و تغییرناپذیر هستند. پس از کاربرد الگوی راپرت برای تعیین حوزه نفوذ گردشگری مشهد 10 روستا به عنوان نمونه انتخاب گردید و حجم نمونه طبق فرمول کوکران 196 نفر تعیین شد. واحد تحلیل پژوهش، "روستا" و اطلاعات به دست آمده از ابزار پرسشنامه با استفاده از روشهای تحلیل آماری در نرم افزار SPSS مورد بررسی قرار گرفتهاند. یافتهها نشان میدهد که با بهبود عوامل مکانی- فضایی، خصوصا عوامل تغییرپذیر شاهد توسعه بیشتر گردشگری مذهبی به میزان 0. 82 خواهیم بود. با توجه به نتایج تحقیق توسعه عوامل تغییر پذیری مانند کیفیت راههای دسترسی به بقاع متبرکه و خدمات بر توسعه گردشگری مذهبی اثرگذار است.
Based on the principles of geography, there exists increasing interaction and mutual influence between two main things: location-space and human functions. In fact, humans’ perception of environmental conditions influences his behavior and decisions. New behavior creates new conditions which will provide the present and the next generation with a new image of the environment. The role of many of the disciplines involved in development planning is to help create suitable locational-spatial conditions via coherent and synergetic effort. In this regard, geography has been able to play a constructive role due to its relative familiarity with environmental conditions and problems. This role has been especially important in tourism development in today’s world due to its wider dimensions and its increasing locational-spatial effects. The present research has investigated the role of locational-spatial factors in the development of religious tourism in rural areas of Mashhad metropolis, adopting an applied, descriptive-analytical methodology. The dependent variable (i.e. religious tourism) consists of nine components and the independent variable (locational-spatial factors) consists of seven components including both changeable and non-changeable factors. The Rapport Pattern was used to identify tourist sphere of influence in Mashhad, and 10 villages were selected as the sample; the Cochran’s formula was also used to identify sample size, based on which 196 people were selected. The unit of analysis was “the village”, and the data gathered via questionnaires were statistically analyzed using SPSS. The findings indicate that if locational-spatial factors (especially changeable ones) are improved, religious tourism will be developed more (up to 0.82 percent). The results show that the development of changeable factors such as the quality of access roads to holy buildings and services will influence the development of religious tourism.
Machine summary:
نقش عوامل مکانی- فضایی بر توسعه گردشگری مذهبی سکونتگاههای روستایی مورد مطالعه : حوزه نفوذ گردشگاهی کلان شهر مشهد حمید شایان ١، مریم قاسمی٢، حمیده محمودی٣ ١- استاد جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران .
تحقیق حاضر به بررسی نقش عوامل مکانی- فضایی بر توسعه گردشگری مذهبی در نواحی روستایی کلان شهر مشهد با هدف کاربردی و در قالب روش توصیفی– تحلیلی پرداخته است .
موضوع قابل تأمل در پژوهش حاضر این است که اغلب روستاهای مورد مطالعه به دلیل موقعیت خاص مکانی- فضایی در مسیر اصلی ورودیهای شهر مشهد میباشند و از آنجا که حدود ٧٠ درصد گردشگران - زائرین شهر مشهد از طریق راه های زمینی مسافرت میکنند، لذا لازم است به منظور بهره برداری از این ظرفیت عظیم در نواحی روستایی به ویژه روستاهای دارای بقاع متبرکه شرایط لازم را فراهم آورد.
در این مطالعات به 1 Mary Lee Nolan & Sidney Nolan 2 Gisbert Rinschede 3 Ben-Gurion Richard Butler and David Airey 4 Badaruddin Mohamed and Jafar Suleiman مباحثی همچون تحلیل ارتباط بین دین ، دینداری و گردشگری مذهبی و بیان اشکال مختلف گردشگری مذهبی، ارائه راهکارهای جدید برای محافظت از اماکن مذهبی، بیان استراتژیهای مدیریت ، گسترش فضا در اماکن مقدس ، امکانات و زیرساخت ها پرداخته اند.
جدول ٣- متغیر مستقل و وابسته تحقیق بر اساس مولفه به تفکیک روستا (به تصویر صفحه رجوع شود) (به تصویر صفحه رجوع شود) مأخذ: یافته های پژوهش ، سال ١٣٩٨ (قبل از کرونا) ابتدا به بررسی رابطه بین توسعه گردشگری مذهبی و عوامل مکانی- فضایی بقاع متبرکه میپردازیم .