Abstract:
یکی از درخشانترین دورههای معماری ایران پس از ورود اسلام، دوره صفوی است. اما شاید تاریخ معماری آن نسبت به دورههای سلجوقی، ایلخانی و تیموری ناشناخته مانده است. شاید با معناترین بنا در شهراسلامی، «مسجد» باشد. معماری مسجد، علاوه بر رعایت اصول کاربردی وتزیینی، بر مفاهیمی دینیواعتقادی اشاره دارد. پژوهش حاضر دنبال پاسخگویی به سوال، «چه ارتباطی از طریق واکاوی تاریخی تحلیلی مابین حس تعلقخاطر و مؤلفههای کالبدی مساجد دوره صفوی وجود دارد؟»میباشد. هدف این تحقیق شناسایی وتبیین مؤلفههای کالبدی در معماری مساجد صفوی، با انجام مطالعات کتابخانهای ومیدانی، و استفاده از روش آمیخته اکتشافی،وسنجش میزان تأثیر مؤلفههای کالبدی بر میزان تعلقخاطر افراد، است. پس از واکاوی تاریخی تحلیلی، شناسایی مؤلفههای شکلدهنده نظامکالبدی مساجد صفوی وتایید آنها توسط 73 استادتمام یا دانشیار دانشگاههای کشور در حوزه معماری اسلامی، دستهبندی نظامکالبدی در 5 دسته مؤلفه«کالبدی-سازمان فضایی-نور-کالبد و هندسه-سلسله مراتب» صورت گرفت و معیارهای موثر بر افزایش حس تعلقخاطر، استخراج شد. دو مدل پرسشنامه طبق طیف لیکرت تنظیم و با روش مدلیابی معادلات ساختاری، روابط بین متغیرها و میزان تأثیر آنها در مساجدامامخمینی، شیخلطفالله، حکیموآقانور بدلیل مشابهت چهار مسجد با یکدیگر از جهات مختلف، صورت گرفت. یافتههای تحقیق وجود رابطه معنادار بین مؤلفههای نظامکالبدی با میزان حس تعلقخاطر نمازگزاران را نشان میدهد، که درآن میزان تأثیرگذاری مؤلفهکالبدی از 5 دسته مؤلفه ذکرشده، بیشتر بود. همچنین وجود مؤلفههای نظامکالبدی درکنار هم، سبب ایجاد حس تعلقخاطر به آن مسجد شده؛ودر نهایت اگر در مساجد جدید، مؤلفههای نظام کالبدی به صورت مناسب و هماهنگ با هم تعریف شوند، حس تعلقخاطر در نمازگزاران افزوده میگردد.
Machine summary:
[٩] در اين پژوهش بر عناصر رمزگونه کالبدي مسجد در تأثير آن بر ميزان تعلق خاطر نمازگزاران تأکيد شده و بررسي مطلوبيت مسجد واکاوي تاريخي تحليلي تأثير مؤلفه هاي کالبدي، بر حس تعلق خاطر در مساجد دوره صفوي در ساير ابعاد از ديد صاحبنظران و کاربران مسجد، در مساجد امام خميني(ره )، شيخ لطف الله ، حکيم و آقانور بررسي گرديد و سعي دارد به واکاوي تصوير ذهني مردم از مسجد بپردازد.
( & Riger ١٩٨١ ,Lavrakas) (رجوع به جداول شماره ٢و٣) جدول ٢: مفهوم حس تعلق در رويکرد معرفت شناسي(از ديد پديدارشناسان و روانشناسان محيط )؛ (منبع :يافته هاي تحقيق نگارندگان ) مفهوم حس تعلق در رويکرد معرفت شناسي گروه اول :پديدار شناسان گروه دوم :روانشناسان محيطي رلف با بيان اين امر به ارتباط جدايي وي معتقد است عقايد فرهنگي ارتباط فرد با ناپذير مفهوم حس مکان با جنبه هاي محيط را ايجاد ميکند و سه عامل مقياس ، انساني اشاره و اعلام ميدارد آنچه که اختصاصي بودن و قابل دسترس بودن ، يک فضا را به يک مکان اعتلا خصوصيات مهم محيط ميباشد.
Analytical-historical analysis of the effect of physical components, on the Sense of belonging to Safavid mosques from the view of the worshipers (Case study of the mosques of Imam Khomeini, Sheikh Lotfollah, Hakim and Agha Noor in Isfahan) Mahdieh Ahmadi/Hero Farkish/Vhid Ahmadi/Ahmad KHoshnevis Abstract One of the most brilliant periods of Iranian architecture after Islam is the Safavid period.