Abstract:
قرآن کریم مفاهیم معنوی و انتزاعی را به کمک نماد به شکل ساختهای مادی مجسمسازی نموده و تصویرهای پویا و مؤثر در ذهن مخاطب میآفریند و بر اندیشههای انسانی تأثیر میگذارد. یکی از تفاوتهای قصه قرآنی با دیگر داستانهای بشری، قابلیت انطباقپذیری و الگوبرداری فرازمانی است و کارکرد نماد، یکی از عوامل پدیدآورنده فرازمانی بودن قصه قرآنی است. داستان حضرت موسی (علیهالسلام) به عنوان گستردهترین قصه قرآنی، بالاترین حجم استفاده از نماد را دارد. کارکرد نماد از عوامل پدیدآورنده پویایی و قابلیت انطباقپذیری و الگوبرداری فرازمانی این داستان است؛ به گونهای که احساسات و اندیشه درونی مخاطب را در طول تاریخ به خود واداشته و او را شیفته و دلباخته خود نموده است. این پژوهش ضمن بررسی چیستی نماد، به این پرسش پاسخ میدهد که کارکرد نماد در قصه حضرت موسی (علیهالسلام) چگونه سبب فرازمانی شدن این قصه شده است و عصا نماد قدرتنمایی، گوسالۀ سامری نماد کجروی، بهانههای بنیاسرائیلی نماد بهانهجویی و لجبازی، آسیه نماد خویشتنداری را بررسی میکند و فرعون، هامان و قارون را به عنوان سه نماد باطل جبهه سیاسی، اعتقادی و اقتصادی معرفی میکند.
یجسد القران الکریم مفاهیم روحیه وتجریدیه بمساعده الرموز فی شکل الترکیبات المادیه ویخلق صورا دینامیکیه وفعاله فی ذهن الجمهور ویوثر علی افکار الناس. احد الفروق بین القصص القرانیه والقصص البشریه الاخری هو قابلیتها للتکیف والنمذجه العابره للزمان، واستخدام الرموز هو احد العوامل التی تخلق الطبیعه العابره للزمان للقصه القرانیه. قصه النبی موسی علی اعتبارها القصه القرانیه الاکثر شمولا، هی الاکثر استخداما للرموز.ان وظیفه الرمز انه من العوامل المظهره للدینامیکیه وقابلیه التکیف والنمذجه العابره للزمن لهذه القصه بحیث انها جذبت مشاعر وافکار المخاطب علی مر التاریخ وجعلته مفتون بها. یجیب هذا البحث علی سوال کیف تسببت وظیفه الرمز فی قصه النبی موسی فی ان تصبح هذه القصه خالده، والعصا هی رمز لاظهار القوه، وعجل السامری هو رمز للانحراف وذرايع بنی اسرايیل هی رمز للتذرع والعناد، واسیا هی رمز لضبط النفس، وتقدم فرعون وهامان وقارون علی انهم ثلاثه رموز باطله للجبهه السیاسیه والاقتصادیه والعقايدیه.
The holy Quran has drawn the spiritual and abstract concepts with the use of the symbol in a form of the material structures and creates dynamic and effective images in the addresses’ mind and it influences on human minds. One of the differences of the Quranic stories with other human stories is compatibility and meta-time modeling. The story of hazrat Musa (Moses) (p.b.u.h) as the most extensive Quranic tale contains the highest use of symbols. The function of the symbol is one the factors of the creating dynamic and compatibility and meta-time modeling of this story as the inward feelings and thought of the addresser has drawn attention to it during the history and it has attracted and allured him. Meanwhile studying whatness of the symbol this research answers this question how the function of the symbol in the story of hazrat Musa (Moses) (p.b.u.h) has made this story to be meta-time and it studies the stick being the symbol of displaying power, the Samiri calf being the symbol of deviance, Israelites’ complaints (grips) being the symbol of complaining and stubbornness, Asiya being the symbol of self-control and it defines the pharaoh of the exodus, Haman and Korah as three invalid (falsehood/ void) symbols of the political, religious (belief) and economic fronts.
Machine summary:
داستان حضرت موسی( از چنین ویژگیای برخوردار است و همین امر باعث فرازمانی بودن این قصه شده است؛ برای نمونه، به برخی از نمادهای داستان حضرت موسی( در قرآن کریم اشاره میشود.
عصا در اشعار شعرا با اشکالی گوناگون به صورت نمادی رخ مینماید؛ مانند: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (دهخدا، 1377: 10/15913) بهرهبرداری از نقش نمادگونه عصا در متون ادبی، قابلیت الگوبرداری و انطباقپذیری آن را تقویت میکند و سبب فرازمانی بودن داستان حضرت موسی( شده است.
در بیان انطباقپذیری و الگوبرداری این نماد که نقش مهمی در فرازمانی بودن این قصه دارد به سه نمونه اشاره میشود: یک: در طول تاریخ، برخی به سامری تشبیه شدهاند؛ برای نمونه بعد از فتح بصره توسط حضرت امیرالمؤمنین( ، حسن بصری در میان مردمی بود که دور آن حضرت را گرفته بودند تا سخنان ایشان را بشنوند.
هر سه نماد در طول تاریخ میتواند قابلیت انطباقپذیری و الگوبرداری داشته باشد و همین قابلیت موجب فرازمانی بودنِ این بخش از داستان حضرت موسی( شده است.
نمادهای متعددی در این داستان دست به دست هم داده، سلسلهای از مفاهیم گسترده را ایجاد نموده و انبوهی از اطلاعات را در اختیار مخاطبان خود قرار داده است؛ به طوری که در هر شرایط و در هر زمانی، قابلیت انطباقپذیری و الگوبرداری را دارد و همین امر باعث فرازمانی بودن این قصه شده است.