Abstract:
هدف پژوهش حاضر بررسی شایستگیهای مؤلفان کتب درسی بود. رویکرد پژوهش حاضر کیفی و روش آن سنتزپژوهی بود. جامعۀ پژوهش تمام مقالاتی هستند (124 مقاله) که از سال 1390 تا 1400ش و 2007 تا 2022 م درمورد شایستگیهای مؤلفان کتب درسی ارائه شدهاند. نمونۀ پژوهش سی مقاله بود که این تعداد براساس پایش موضوعی، اشباع نظری دادهها و بهصورت هدفمند انتخاب شدهاند. دادههای پژوهش با استفاده از تحلیل کیفی مقالات مورد مطالعه، گردآوری شدهاند. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از الگوی شش مرحلهای روبرتس بوده است. ابعاد توسعۀ حرفهای معلمان در سه بُعد، سیزده عامل و 77 مقوله شامل بُعد شایستگیهای عمومی(مهارتهای ادراکی، مهارتهای شناختی، انگیزش و توسعهیافتگی)؛ بُعد شایستگیهای تخصصی (سواد اطلاعاتی، مهارتهای حرفهای تخصصی تألیف، مهارتهای روانشناختی، آشنایی با قوانین تألیف و مدیریت دانش پداگوژیک) و بُعد تعهد (تعهد حرفهای، اخلاقی، اجتماعی، ملی و دینی) طبقهبندی شدند. نتایج نشان داد که برای تألیف مناسب کتب درسی مؤلفان نیاز به شایستگیهای عمومی، تخصصی و تعهدی نسبتبه حرفه خود دارند. شایستگیهای مؤلفان در تمام ابعاد سهگانه نیازمند نگاهی فراسازمانی و ملی است تا بتوان به اهداف بهسازی منابع آموزشی دست یافت. ازاینرو توجه به این دست شایستگیها برای مؤلفان با توجه به اهمیت و جایگاه محتوای رسمی که در کشور ما در غالب کتاب در مدارس و دانشگاهها ارائه میشود، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
The purpose of the current research was to investigate the competencies of textbook authors. The approach of the current research was qualitative and its method was research synthesis. The research community is all articles (124 articles) that have been presented from 1390 to 1400 AD and from 2007 to 2022 AD regarding the competencies of textbook authors. The sample of the research was 30 articles, which were selected based on thematic monitoring, theoretical data saturation, and purposefully. The research data have been collected using the qualitative analysis of the studied articles. By analyzing the data using the coding approach, the dimensions of teachers' professional development in 3 dimensions, 13 factors and 77 categories including the dimension of general competencies (cognitive skills, cognitive skills, motivation and development) ; The dimension of specialized competencies (information literacy, professional-specialized authoring skills, psychological skills, familiarity with the rules of authoring and pedagogical knowledge management) and the dimension of commitment (professional, ethical, social, national and religious) were classified. The results showed that in order to write appropriate textbooks, the authors need general, specialized and commitment skills towards their profession. Competencies of the authors in all three dimensions require a trans-organizational and national perspective in order to achieve the goals of improving educational resources. Therefore, it is of particular importance for authors to pay attention to these kinds of qualifications, considering the importance and position of the official content that is presented in the majority of books in schools and universities in our country.
Machine summary:
در زمینۀ کتب درسی و تحلیـل محتـوا مربـوط بـه ایـن حـوزه ، پـژوهش هـای بسـیاری صورت گرفته است ؛ و نارساییهای مربوط به آن ، به عواملی همچون ، بیتـوجهی بـه نیازهـا و علایق دانش آموزان و معلمان و اولیای دانش آموزان به عنوان مخاطبان اصـلی برنامـۀ درسـی و #$ محتوای آموزشی (امین خندقی، ١٣٩٢)؛ اسـتفاده از عنـاوین انتزاعـی و مـبهم ، اصـلی شـمردن مطالب پشتیبان ، نامناسب بودن سـاختار برخـی دروس (حسـین زاده و همکـاران ، ١٣٩٩)؛ عـدم مشارکت معلمان در تألیف کتاب درسی و رقابتی نبـودن تـألیف (روان ، ١٣٩٢)؛ قـدیمی بـودن محتوای برخی از کتاب های درسی، پایین بودن سطح مطالب درسی، ارتباط ضـعیف محتـوای بعضی از کتاب های درسی بازندگی واقعی دانش آموزان ، ضعف رویکرد آموزشـی در بعضـی از دروس ، بیتوجهی به آینده نگری در تدوین متن ها و مشترک بـودن محتـوای دروس بـرای تمام دانش آموزان (مظاهری، ١٣٩٥؛ مرزوقی و همکاران ، ١٣٩٩)، ضعف در معیارهای مـرتبط با یادگیرنده ، محتوا، شرایط اجرا و ابعاد هنری و زیباییشناسـی کتـاب هـای درسـی نونگاشـت (رضاعلی، ١٣٩٥) نسبت داده شده است و باعث شده که ایـن کتـب و محتـوا نتواننـد رضـایت متخصصان امر را جلب کنند و درصد پایینی از اهداف مدنظر برای آنان تحقق یابد.
به همـین دلیـل فراینـد تـألیف کتـاب درسـی از اهمیت فراوانی برخوردار است و مؤلفان به عنوان ، طراحان و معماران این بنای مهم ، بایـد اهمیت کار را درک و نسبت به تألیف کتاب مفید، احساس مسـئولیت کننـد و بسـیاری از دغدغه های مربوط به چگونگی تربیت دانش آموزان به وسیلۀ مؤلفان و کارکرد آنان میسر میشود (عطار و همکاران ، ١٣٩٩)، در زمینۀ شایستگیهای مؤلفـان شـاخص هـای زیـادی بیـان شـده اسـت ، ازایـن رو در ایـن پـژوهش بـر آن شـدیم تـا شایسـتگیهـای مؤلفـان را سازماندهی کنیم .