Abstract:
بیشترین تألیفات ابن قتیبه چند بعدیاند و تقریبا شامل همه معارف عصر مؤلفاند. هدف او از تألیف آنها، برطرف کردن نیازهای
تاریخی و ادبی کاتبان و صاحب دیوانان، و ارائه معلومات ضروری به آنان است. قریب به شصت اثر در منابع متعدد به ابن قتیبه نسبت داده
شده، و مشهورترین اثر او عیونالأخبار است؛ که به تعبیر خود مؤلف، نتیجه اندیشههای حکیمان و ثمره خردهای عالمان و سیرههای
شاهان و آثار سلف و اقوام پیشین روزگاران است. وی در این اثر «اخبار» و «اشعار» را به تفاریق تقسیم کرده و همه را بهطور متناسب در
ده کتاب فراهم ساخته، و هر کتاب به منزلت یک بخش است. هریک از کتب دهگانه، مشتمل بر چند باب، و هر باب دربردارنده اخبار
متعدد با ذکر سلسله راویان است.در این گفتار، مهمترین اثر دینوری: عیونالأخبار، مورد بررسی قرار گرفته، کتابهای دهگانه آن به توضیح پیوسته و نمونههایی از مطالب
آنها ارائه شده است.
Machine summary:
"». او همچنین از سخنان حضرت علی بن ابی طالب(ع)، بزرگمهر حکیم ایرانی، اسحاق بن راهویه، ابو حاتم سجستانی، خلیل بن احمد، عبدالرحمان بن عبدالمنعم، ابوسهل، عبدالملک بن مروان، میمون بن میمون، مداینی، ابوعباد کاتب، ابن اعرابی، محمد بن عبید، محمد بن داوود، علی بن محمد، ابن سیرین و غیره استفاده میکند و در عین حال گاهی اخبار و اشعاری را میآورد که به وضوح ارزش کتاب را پایین میآورند؛ اما خود او در توجیه کار خویش دو دلیل ذکر کرده است: یکی اینکه نیاز روال سخن اقتضای این امر را داشته است و دیگر اینکه اگر مطلب خوبی با موضوع خوب دیگری به مانند خود آن متصل گردد، از روشنایی هر دو کاسته خواهد شد.
ابن قتیبه در عیون الأخبار به دو زمینه علاقه بسیار نشان میدهد: یکی ادب و دو دیگر تاریخ و از همین رو کتاب او پیوسته به عنوان یک مرجع و مأخذ و منبع بزرگ در این هر دو باب، یعنی در جهان «اخبار» که او آن را به مفهوم گزارشهای تاریخی در معنای گستردهاش به کار برده و در جهان ادب هم به همان گستردگی که او آن را به کار گرفته، به شمار میرفته است.
علاوه بر این جنبه محتوایی، گفتنی است که از لحاظ نثر دقیق نیز، نویسنده عیون الأخبار عبارتپردازی توانمند است و در این باب هم از ملکهای والا و استعدادی بالا برخوردار است؛ تاجایی که از این راه نیز کتاب خود را چنان در میان کتب قدیم آراسته ساخته است که دری بیتا و مأخذی بیهمتا و اصلی عمده به شمار میرود و نویسندگان دورههای بعد، هم از لحاظ نظم و ترتیب و هم از نظر محتوا و موضوعهایی که وی طرح کرده و هم از جنبه نثر زیبا تحت تأثیر آن قرار گرفتهاند که از جمله آنان میتوان از ابن عبدربه و کتابش العقد الفرید به عنوان نمونه یاد کرد."