Abstract:
پس از فروپاشی اتحاد شوروری جمهوریهای آسیای مرکزی که از دیرباز بخشی از
جهان اسلام را تشکیل میدادند، به این مجموعه کشورها پیوستند.این سرزمینها که قبل
از استقرار نظام کمونیستی پیوندهای عمیق و وسیعی با کشورهای اسلامی به وجود آورده
بودند، با اجرای برنامههای نوسازی کمونیستی در مسیری متفاوت با دیگر ممالک اسلامی
قرار گرفتند.در جهت تبیین تجارب مشترک مسلمانان آسیای مرکزی و دیگر مسلمانان جهان،
در این مقاله یکی ازتجارب مشترک آنان بررسی شده است.در سالهای پایان قرن نوزدهم و
اوایل قرن بیستم جریان وسیعی در کشورهای اسلامی برای جبران عقبماندگی مسلمانان به
وجود آمد.امواج این تحول به سرزمینهای آسیای مرکزی و قفقاز نیز گسترش یافت.این
مقاله به تجربه نوگرایی اسلامی در آسیای مرکزی پرداخته است.
Machine summary:
"(17) برخلاف نیمه اول قرن نوزدهم که رهبران روحانی در آسیای مرکزی و قفقاز و تاتارستان در پی حفظ خلوص باورهای اسلامی بودند، در نیمه دوم این قرن در برابر نفوذ فرهنگی و فکری غربی، رهبران مسلمان در برابر پیشرویهای همه جانبه اروپاییان حفظ کیان اسلام و سپس برتری بخشیدن به آن را مورد توجه قرار دادند.
این فرآیند در طول حیات اتحاد شوروی نیز به حیات خویش ادامه داد و تلاش برای سازگار ساختن اسلام با دستاوردهای علوم جدید از سوی نهادهای رسمی در همه نقاط سرزمینهای اسلامی و از جمله آسیای مرکزی ادامه یافت.
به هر حال تا سالهای پایانی حیات اتحاد شوروی حتی روحانیون رسمی در آسیای مرکزی و دیگر نقاط مسلماننشین اتحاد شوروی تأثیرپذیری خود را از اندیشههای نوگرایان اسلامی در اواخر قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم به اشکال گوناگون آشکار ساختند.
جمعبندی همانگونه که در خلال سطور این مقاله آشکار گردید مسلمانان آسیای مرکزی که پس از فروپاشی اتحاد شوروی در تلاش برای کسب هویت جدید خود برآمدهاند، پیوندهای فرهنگی-تاریخی عمیقی با دیگر مسلمانان جهان داشتهاند.
در سالهای پایان قرن نوزدهم، جریان توسعه روند نوگرایی اسلامی، که متفکران مسلمان نگران از توسعه روزافزون غرب و انحطاط جوامع اسلامی آن را شکل دادند، جلوههای بارزی نیز در سرزمین های مسلماننشین روسیه از آسیای مرکزی تا قفقاز و پیرامون ولگا یافت.
تجارب مشترک تاریخی و فرهنگی میان مسلمانان آسیای مرکزی و قفقاز و دیگر مناطق مسلماننشین بازمانده از فروپاشی اتحاد شوروی ضرورت گسترش روابط فرهنگی و ارتباطات اجتماعی در کلیه سطوح را بیش از پیش آشکار میسازد؛اقدامی که تأثیر جدی بر تأمین منافع ملی جمهوری اسلامی ایران خواهد داشت."