Abstract:
فرایند دموکراتیزاسیون و آزادسازی سیاسی در خلأ شکل نمیگیرد،بلکه این فرایند تخت تأثیر بسترها و عواملی همچون چالشهای داخلی-خارجی،جامعه مدنی،رهبران و نیروهای اجتماعی،سازمانههای بینالمللی غیردولتی،خواست افکار عمومی برای اصلاحات سیاسی و شکاف در نخبگان حاکم آغاز میگردد و احتمالا باوجود شرایط مطلوب،این فرایند با موفقیت طی شده و به تثبیت و تحکیم میرسد.از نیمه دوم دهه 1980 به بعد،بیشتر کشورهای عرب خاورمیانه تحتتأثیر عواملی همچون رشد افکار عمومی،گسترش آگاهیهای سیاسی-اجتماعی،شکاف نسلی و رشد شتابان جمعیت جوان،رشد بیکاری و تورم،پیدایش و گسترش نسبی نیروهای اجتماعی معترض و نارضایتیهای گسترده سیاسی و اقتصادی،با چالشهای مهمی مواجه شدهاند.در این نوشتار،نویسنده درصدد بررسی تاثیر چالشهای سیاسی-اقتصادی بر آزادسازی سیاسی اولیه در خاورمیانه عربی در دو دهه اخیر است.
Machine summary:
"از نیمه دوم دهه 0891 به بعد تعدادی از کشورهای عربی خاورمیانه با یک سری چالشهای سیاسی-اجتماعی و اقتصادی داخلی مواجه شدهاند که عبارت است از:خواست و فشار افکار عمومی برای اصلاحات،گسترش نسبی آگاهیهای سیاسی-اجتماعی به تأثیر از انقلاب ارتباطات و جهانی شدن،خیزش روشنفکری مذهبی و سکولار برای دموکراسی، بحرانهای اقتصادی بهویژه رکود و بیکاری،رشد جمعیت بهخصوص جمعیت زیر 02 سال و فشارهای بازیگران خارجی برای اصلاحات و دموکراسی.
با کاهش جهانی قیمت نفت از نیمه دوم دهه 0891 و به دلیل رکود جهانی و کاهش تقاضا برای نفت،نه تنها کشورهای نفتخیز تاحدی با مشکلات فوق مواجه شدند،بلکه کشورهای غیرنفتی منطقه به دلایلی همچون مهاجرت کارگرانشان از کشورهای نفتی به کشور متبوع خود به مراتب بیشتر از کشورهای نفتی با مشکلات فوق مواجه شدند و بحران مشروعیت و نارضایتیهای اقتصادی و سیاسی در این کشورها شدیدتر شد،ازاینرو کشورهای غیرنفتی مانند اردن و مراکش که بهعنوان پادشاهیهای اسطورهای مدنی لقب یافتهاند،بیشتر از کشورهای نفتی ضرورت آزادسازی سیاسی را درک کردند.
براساس جدیدترین آمارها از سال 5002 به بعد کشورهایی همچون بحرین،قبرس،کویت و عمان نرخ بیکاری پایین و زیر 5 درصد جمعیت کل خود داشتهاند و بیکاری در قطر تقریبا صفر بوده است،ولی بیشتر کشورهای منطقه همچون عربستان(51 درصدی)،یمن(53 درصد)،مصر(8 درصد)،اردن و لیبی(31 درصد)، مراکش(01 درصد)،سوریه(9 درصد)و امارات(21 درصد)از نرخ بالای بیکاری برخوردار بودند،ازاینرو از این حیث نیز با چالش جدی مواجه بوده و این امر به حساب ناکفایتی و پاسخگو نبودن دموکراتیک حکومتها تلقی شده است."