Abstract:
آنچه از تاریخ اصول به دست میآید، اولین کتاب مدون اصولی در شیعه کتاب «الرسالی الاصولیه» یا «التذکری باصول الفقه» اثر ارزشمند شیخ مفید (م 413 ق.) است. البته پیدایش علم اصول در شیعه، دیرینة بیشتری دارد و گذشته از آن مباحث اصولی که در سخنان امامان معصوم( وجود دارد و از اینرو آنان را میتوان واضع و موسس علم اصول دانست، کتابهایی در عصر امامان یا غیبت صغری یا کبری تا زمان مرحوم مفید به برخی از مسائل اصولی پرداخته است. از اینرو سخن اخباریان جدید که به طور کل ریشهدار بودن مباحث اصولی و علم اصول را در عصر معصوم( انکار میکنند بیاساس است. تاریخ بیانگر آن است که بزرگان مکاتب فقهی اهل سنّت در کنار اصحاب امامان معصوم( به شاگردی آنان پرداخته اصول اولیه را فراگرفته و بر حسب نیاز خویش به پاسخیابی مسائل نوپیدای جامعة خویش دست زدهاند. در قرنهای بعد عالمان شیعی با توجه به محروم بودن از درک حضور امامان معصوم( مجبور به پاسخگویی نیازهای جامعة خویش در برابر مسائل نوپیدای هر زمان شدند و طبعا مسیر پاسخیابی را در مباحث اصولی جستجو کردند که ریشه در کلام امامان معصوم( دارد.
Machine summary:
تعامل، اصولی، اخباری، علم اصول، مکاتب فقهی مقدمه توسعه یافتن مباحث اصولی اهل سنت در قرنهای آغازین پس از رحلت پیامبر( و توسعهیافتگی این مباحث در امامیه در قرنهای پنجم به بعد 1 اخباریان جدید را بر آن داشته است که به طور کل ریشهدار بودن مباحث اصولی و علم اصول را در عصر معصوم( انکار کنند و عالمان پیشین امامیه را بیاطلاع از مباحث اصولی و اجتهاد معرفی نمایند که فقط بر طبق روایات عمل میکردهاند.
علم اصول فقه را در شیعة امامیه علمی تقلیدی بدانند که بر اثر غفلت برخی همچون «محمد بن احمد بن جنید» و «حسن بن علی بن ابیعقیل عمانی» به مذهب امامیه راه پیدا کرده و سپس حسن ظن شیخ مفید و دیگران به این دو سبب گسترش و رواج مباحث علم اصول در شیعه شده است.
البته پس از شیخ مفید بزرگان زیادی همچون سید مرتضی و شیخ طوسی تلاشهای فراوانی در جهت استخراج قواعد و کلیات اصول فقه و تدوین آن به صورت جامع و مستقل کردهاند، ولی انصاف قضیه آن است که آن مقدار از حجم و گستردگی مباحث اصولی که در عامه قبل و بعد از قرن پنجم وجود دارد هیچگاه در اصول شیعه دیده نمیشود.
البته او نوآوریهای فراوانی نیز در علم اصول داشته که به طور قطع در دانش اصولی عالمان شیعی و سنی بعد از خود تأثیرگذار بوده است.
). البته نوآوریهای متعددی در مباحث اصولی به شهید ثانی نسبت داده شده که مجال ذکر آن نیست ولی به طور قطع در ایجاد تحول در دانش اصول بعد از خودش تأثیرگذار بوده است.