چکیده:
قرآن کریم خاستگاه استبداد را در «خود بنیاد پنداری آدمی»
میداند. از این رو نه حکومت فردی، نه حکومت جمعی و نه هر گونه
سازوکاری از توزیع قدرت را، مانع نفوذ استبداد نمیداند. استبداد در
قرآن که با واژگانی چون ستم، نافرمانی، جور و شرک بیان شده است،
خود دارای سطوح مختلفی است که از نافرمانی خداوند آغاز میشود،
سپس به طغیان در روابط میان انسانها و ستم انسان به نفس خود،
منتهی میشود. قرآن در داستانهای تاریخی اقوام پیشین، معاصران
پیامبر و سرانجام نافرمانان بر «روحیه خود بنیاد پنداری» آنان تأکید
دارد.
خلاصه ماشینی:
"9 به این ترتیب، آموزههای جدید سیاسی معیارهایی چون حکومت فردی، فرمانروایی نظامی، اعمال قدرت نامحدود، فقدان نهادهای نمایندگی، تبعیت بیچون و چرای شهروندان، حاکمیت الهی، شخصیت پرستی، نبود حکومت قانونی، عدم تفکیک حوزه عمومی و حوزه خصوصی، تلقی حکومت به عنوان دارایی شخصی و حکومت بر اساس تمایلات شخصی را معیارهای حکومتهای استبدادی معرفی میکنند.
36 به این ترتیب، قرآن کریم برخی ویژگیهای شخصیت مستبد، جامعه استبداد زده و حکومت استبدادی را بیان میکند: بر اساس آموزههای قرآنی، استبداد در فرد یا جامعه یا حکومت، پیرامون چنین معیارهایی میچرخد که جامعه استبداد زده جامعهای است که به جای خدا محوری بر اساس «انسان محوری» فرد مستبد یا بر اساس خود بنیاد انگاری جمعی به پا شده است.
4. نتیجهگیری: با توجه به آنچه از اصول و قواعد قرآنی در باب استبداد بیان شد میباید به اختصار بیان کرد که از منظر قرآنی، فردی یا جمعی بودن حکومت، وجود یا فقدان نهادهای نمایندگی، تفکیک یا عدم تفکیک حوزه عمومی از حوزه خصوصی، از جمله معیارهای عصری حکومتهای استبدادی تلقی میشوند؛ به این معنا که هر چند در عصر حاضر معیارهای فوق تمایز دهنده جامعه و حکومت مستبد از غیر آن است، ولی امکان بنیاد حکومتهای غیر مستبد در شرایط فقدان آنها در گذشته هم بوده و در آینده هم خواهد بود؛ اما نبود معیارهایی چون فرمانروایی نظامی و حکومت پلیسی، اعمال قدرت نامحدود، تبعیت بیچون و چرای شهروندان، شخصیت پرستی، حکومت قانونی، تلقی حکومت به عنوان دارایی شخصی و حکومت بر اساس تمایلات شخصی، معیارهایی هستند که موافق قواعد و اصول قرآنی برای بنیان حکومت و جامعهای غیر مستبد هستند."