چکیده:
برنامهریزی کاربری زمین بهعنوان یکی از مهمترین ابزارها و در عین حال اهداف برنامهریزی شهری جایگاهی حیاتی در تحقق مخاطرهنگری در فرآیند توسعهی شهری داشته و مطالعه و تجربه برای بهبود روشها و فرآیندهای تحقق آن، مسئلهی مهم و اولویتمندی برای کاهش خطرپذیری جوامع شهری است. پژوهش حاضر با این رویکرد و استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی و با هدف بازشناسی معیارها و روشهای ارزیابی و کاهش خطرپذیری شهرها در برابر زلزله از طریق راهکارهای مطرح در حیطهی برنامهریزی کاربری زمین، با مطالعهی موردی ناحیهی 5 از منطقهی 3 شهر تهران، که کارشناسان احتمال وقوع زلزلهای شدید را در آن بسیار باال میدانند، به بررسی و تحلیل این امر پرداخته و با استفاده از تحلیل سلسلهمراتبی عوامل مؤثر شناختهشده در خطرپذیری از زلزله در قالب رابطهی خطرپذیری (آسیبپذیری × مخاطره × در معرض قرار داشتن)، انواع نقشههای خطرپذیری را تولید نموده و براساس .انطباق کاربریهای موجود بر آنها به ارائهی الزامات و گزینههای تغییر و هدایت برنامهریزی کاربری زمین برای کاهش خطرپذیری از زلزله میپردازد نتایج این پژوهش نشاندهندهی کارآیی استفاده از روشهای ارزیابی خطرپذیری بهویژه روشهای کمی و مقایسهای در ارائهی چارچوبی عملی و منطقی برای سنجش میزان خطرپذیری و براساس آن هدایت دقیقتر و با کیفیتتر تصمیمات برنامهریزی کاربری زمین و نشان دادن اولویتها و کمبودهای .تشدید کننده در خطرپذیری شهرها از رویدادهای طبیعی بهویژه زلزله است
Land-use planning and management as one the main tools of urban planning plays a vital role for fulfillment of risk assessment in urban development process. Literatures and experiences are two important sources for improving the procedures of land use planning as a high priority mater and tool used in risk mitigation approaches for urban societies. This study aims to recognize criteria and methods of earthquake risk assessment and risk reduction in urban areas through land-use planning for District 3، Zone 5، in Tehran as a case study which has high probability of the occurrence of the earthquake. This study used a descriptive-analytical method. Analytic Hierarchy Process (AHP) was used based on the earthquake risk criteria within a linear relation (as: risk=hazard×vulnerability×exposure) to develop risk and prioritization maps and defining suitable strategies، policies and action plans for land-use planning and zoning. The results show that quantitative and comparative analyses in combination with Analytic Hierarchy Process and risk linear relation is an effective and useful method to assign the acceptable risks and direct decisions in land-use planning. It identifies priorities and deficiencies which intensifies vulnerabilities in the urban areas to natural hazards such as earthquake
خلاصه ماشینی:
"در برنامهریزی کاربری زمین مخاطرهنگر که در واقع پاییز و زمستان شدت زلزله پیشبینی شده (89/0)، فاصله تا عاملمخاطره 1931 چیزی جدا و متفاوت از برنامهریزی پایدار و سامانمند برای کاربری تأسیسات، سازهها و کاربریهای خطرناک (20/0) (23/0) دوف ـ ـص ـ ـل ـ ـنـ ــامـ ــه علمیوپژوهشی زمین نیست و بهطور خاص در مرحلهی پیشگیری (و عمدتا به تخریب پیشبینی شده (06/0)، دسترسی عاملآسیبپذیری جهت اجتناب از در معرض قرار گرفتن) و نیز بازیابی و بهبود (و عمدتا (43/0)، ترکیب سنی- جنسی جمعیت (60/0) (93/0) به جهت متناسبسازی و اصــالح برنامهی کاربری زمین) نمود و تلفات انسانی پیشبینی شده (62/0)، تراکم تأثیر مییابد، با تأ کید بر روشهای ارزیابی مخاطرات و اولویتبندی عامل در معرض جمعیتی (24/0)، تمرکز کاربریهای با اهمیتتر فضایی- راهــبــردی، تــالش ب ــرای متفقسازی گــرایــشــات، اث ــرات، بودن (92/0) (23/0) کاهش خطرپذیری شهر از بالیای طبیعی (زلزله) از طریق برنامهریزی کاربری زمین تغییرات و توسعههای جاری و آتی با مالحظهی مخاطرات و الزامات بهبود مخاطرهنگری آمادگی تخصیصمناسب کاربریهاواجتناب متناسبسازی کاربریهاوبازنگری ازمخاطرات اقدامات ساختاری فنی و زیستی اصالح روشهای ساخت و اجرا سنجش و ارزیابی مخاطرات برنامهریزی کاربریزمینمخاطرهنگر تارویدادهای تا رویدادهای تحلیل سنجش و ارزیابی خطرپذیری پیشگیریو قانونگذاری قبلی بعدی آسیبپذیری ارائهی طرحها، برنامهها، گزینهها و اولویتها آمادهسازی آمادهسازیبراساسبرنامهریزیمنابع بازسازیفعالیتهاو کاربریها مدیریتاضطراری نمودار 3: تعامل عناصر دخیل در فرآیند برنامهریزی کاربری زمین مخاطرهنگر [نگارندگان بر اساس 4] جدول 3: درصد سطوح خطرپذیری محدودهی مورد مطالعه در هر محدوده و حفظ و گسترش فضاهای ساخته نشده و باز یک از معیارها و نیز خطرپذیری کلی [ نگارندگان] بهویژه برای مدیریت بحران."