چکیده:
«توصیف أثری قرآن» دانش مستقلی است که موضوع آن، روایات معصومین(ع) در بیان توصیفی آیات وسورههای قرآن است. این روایات را میتوان به دستههای مختلف تقسیم کرده و مورد مطالعه قرار داد. دستهای از این روایات توصیفی، مربوط به بیان تفضیلهاو برتریهایی است که برخی از آیات قرآن بر آیات دیگر پیدا کردهاند. براساس این دسته از روایات، معلوم میشود که برخی از آیات قرآن از لحاظ مقصود یا مضمونی خاص، بر آیات دیگر قرآن برتری دارند. مجموعهی این دسته از روایات را میتوان با عنوان «تفضیل أثری آیات قرآن» شناخت و آن را به عنوان یکی از سرفصلهای مهم دانش «توصیف أثری قرآن» محسوب کردکه در مقالهی دیگری در شمارهی سوم این نشریه و با عنوان «درآمدی برنظریهی توصیف أثری قرآن» به آن پرداخته شد. اما در این مقاله سعی براین است که ضمن بیان و جمعآوری اهم این دسته از روایات تفضیلی به بررسی اجمالی سند و دلالت آنها پرداخته شود و به یک سؤال مقدر، که همان وجه تفضیل و برتری آیهای از قرآن بر آیات دیگر است، پاسخ داده شود.
خلاصه ماشینی:
"اما صرف نظر از بررسی سندی این حدیث، نکاتی از لحاظ محتوا وجود دارد که به سختی میتوان این روایت را به عنوان یکی از مستندات در تفضیل اثری آیات دانست، چون در این روایت یک اضطراب متنی وجود دارد و موجب سلب اطمینان از آن میشود؛ زیرا در این روایت منسوبه، عنوان «جامعه» تنها به یک آیه نسبت داده شده است «تسمیها الجامعه»، در حالی که همان طور که گفته خواهد شد، دو آیهی مزبور و به صورت یکجا، امکان چنین جامعیت را دارد و علی الظاهر یکی بر دیگری ترجیح ندارد.
اما صرف نظر از وجهی که در جامعیت این دو آیه بیان شد، به وجه دیگر نیز میتوان توجه کرد و آن این است که در دو آیهی مزبور با اشاره یا تصریح به موضوعات جامعی چون خیر و شر، ایمان و عمل، دنیا و آخرت، کم و بسیار، پاداش و کیفر، حساب و میزان، خدا و انسان، جبر و اختیار، تغییر و ثبات و امثال آن پرداخته شده و از این روی، دو آیهی فوق را جامعه قرار دادهاند.
این نحوهی بیان، ضمن آنکه به شکلی اضطراب در متن بوده و ما را از اعتماد به آن منع میکند، از موضوع تحقیق ما که در ارتباط با برتری و تفضیل یک آیهی معین بر آیات دیگر میباشد، خارج است، مگر آنکه گفته شود چون از لحاظ مضمون این دو آیه پیوستگی داشته و به طور معمول بهاهم ذکر میکنند، در روایت نیز این چنین گفته شده است."