چکیده:
نهتنها نزد همگان پذیرفته شده است که ارسطو مدون علم منطق است، بلکه اغلب بر این باورند که آنچه او تدوین کرد نهفقط «علم منطق»، بلکه «منطق علم» یا روششناسی نیز بهشمار میآید. تاکنون ارسطوپژوهان، از میان مؤلفههای روششناسی ارسطویی، نقش اصلی و محوری را به نظریة برهان و روش قیاسی وی دادهاند و سایر اجزای منطق وی، مانند جدل، را در حاشیه قرار دادهاند. اما برخی معاصرین مانند یاکو هینتیکا علیه چنین دیدگاهی استدلال کردهاند و نشان دادهاند که دیالکتیک در روششناسی ارسطو نقشی همتراز نظریة قیاس دارد و یکی از سه ضلع اصلی ساختار روششناسی ارسطوست. هینتیکا در پرتو نگاهی متوازن به اجزای دستگاه منطقی ارسطو، سازگاری و هماهنگی میان روش مطرحشده در ارغنون، با مسائل متافیزیکی و با روش غالب زمانة او را نمایان میکند. علاوه بر این هینتیکا نشان میدهد که این روششناسی از نتایج نظریة روانشناسی شناخت ارسطویی است.
خلاصه ماشینی:
com تاریخ دریافت : ١٣٩٢/٧/٢، تاریخ پذیرش : ١٣٩٢/٨/٢٨ ابتدا تاکنون محل بحث و نزاع فراوان بوده است ؛ ایـن کـه روش پیشـنهادی ارسـطو بـرای کسب علم و معرفت ، معرفت با تعریف ارسطویی آن ، چیست ، برهان یا استقرا و یا ترکیبـی از این دو؟ همچنین برخی معاصرین سعی می کنند تا دیالکتیک را به ساختار روش شناسـی ارسطو بیفزایند.
برهان ، قیاسی است که از مقدمـه هـای صـادق و نخسـتین به دست آید، یا از مقدمه هایی برآید کـه شـناخت خـود آن هـا در اصـل از راه مقدمـه هـای نخستین و صادق تحصیل شود (همان : ٣٠-a١٠٠٢٧)؛ و سرانجام اپیستمه یا همـان معرفـت مورد نظر ارسطو، که وی در رسالة فیزیک این گونه معرفـی مـی کنـد: «مـا هنگـامی معتقـد می شویم موضوعی را می شناسیم که به نخستین علل و نخستین مبادی آن شناسایی یافتـه و تحلیل را تا بسیط ترین عناصر آن ادامه داده باشیم » (ارسطو، ١٣٨٩ ب: ٤-a١٨٤٢).
(ibid: 65, 66) بنابراین دو خصیصة روش پرسشی ارسطو روش شناسـی وی را شـکل مـی دهنـد؛ اول این که ارسطو به دنبال «پژوهش های صدق جویانه » است یعنی یافتن صدق های اولیة هر علم برای ارسطو امری حیاتی محسوب می شود و دیالکتیک می تواند به عنوان روش کلی در این امر به ارسطو کمک کند.
در این بخش نشان می دهیم که ضرورت منطقی در اشکال قیاس و بدیهی بودن اصول اولیة علم (تعاریف ) در ذهن و روش دیالکتیک که شامل نوعی استقرا نیز است ، چگونـه از نظریة تفکر ارسطو که در بالا شرح داده شد به دست می آید.