چکیده:
آیا معرفت ما به جهان خارج یا محسوس ، امری بدیهی است یا اینکه نظری بوده ، به استدلال و اثبات نیاز دارد؟ و در صورت بدیهی بودن این معرفت ، آیا معرفت مزبور، بدیهی اولی است یا بدیهی ثانوی؟ و اگر بدیهی ثانوی است آیا از سنخ فطریات و قضایای قیاساتها معها است یا گونة دیگری است ؟ و سرانجام اگر نیاز به استدلال دارد، چه آنکه آن استدلال فطری باشد و چه غیرفطری، استدلال یا برهانی که آن را اثبات میکند چیست ؟ این نوشتار نگاهی گذرا به دیدگاه های ارائه شده در پاسخ بدین مسئله داشته ، سپس استدلال های برگزیده را ارائه و تبیین میکند. در پایان ، پس از نتیجه گیری از مباحث ، آرای استاد شهید مطهری را با توجه به استنتاج های عرضه شده ، جست وجو، بررسی و تبیین میکند.
خلاصه ماشینی:
از منظر هستي شــناختي ، با مسلم انگاشتن اينکه جهــان خارج يا واقعيت هايي عيني تحقــق دارد، دربارة جهان خارج از اين جهت بحث مي شــود که واقعيت هاي عيني از نظرگاه هســتي و وجود، نــه از جهت دارا بودن تعين ماهوي ويژه اي مانند انســان ، گربه ، نقره و آب ، چه احکام و ويژگي هايي دارند؟ علت اند يــا معلول ، واجب الوجودند يا ممکن ، مجردند يا مادي ، بســيط اند يا مرکب ، بالفعل اند يا بالقوه و هکذا؟ اما از نگاه معرفت شــناختي از اين نظر دربارة جهان خارج بحث مي شود که ، صرف نظر از مســئلة تحقق ، در صورت هســتي اش ، آيا مي توان آن را شناخت ؟ در صورت ي که پاسخ ما به مسئله امکان معرفت جهان خارج ، مثبت باشد، که در واقع اين مسئله خود مسئله اي فرامعرفت شناختي است ، مباحثي معرفت شناختي بدين شرح دربارة جهان خارج يا واقعيت هاي محسوس مطرح مي شود: آيا معرفت ما به جهان خارج يا محسوس ، حضوري و بدون واسطة صور و مفاهيم ذهني اســت يا اينکه حصولي بوده ، با واســطه صور و مفاهيم ذهني اســت ؟ در صورت حصولــي بودن ، آيا معرفتي بديهي اســت يا اينکه نظري بوده ، به اســتدلال و اثبات نياز دارد.
و در صــورت بديهــي بودن اين معرفت ، آيا معرفت مزبور، بديهي اولي اســت يا بديهي ثانوي ؟ اگر بديهي ثانوي اســت آيا از سنخ فطريات است يا گونة ديگري است ؟ و ســرانجام اگر نياز به اســتدلال دارد، چه آنکه فطري باشد و چه غيرفطري ، استدلال يا برهاني که آن را اثبات مي کند چيست ؟ بحث دربارة معرفت ما به جهان خارج يا محسوس به پرسش هاي ارائه شده محدود نيســت ، بلکه دستة ديگري از مسائل و پرسش هايي که مربوط به چگونگي اين معرفت اســت ، نيز مطرح اســت ؛ از جمله اينکه اگر معرفت ما به جهان خارج ، حصولي و از راه تماشاگه راز، پژوهش نامه انديشه هاي استاد مرتضي مطهري مفاهيم و صور ذهني اســت ، آيا صورت هاي ذهني با واقعيت هاي خارجي ، عينيت دارند يا اينکه شبح و بازنمون آنها هستند.