چکیده:
هدایت فعالیتهای سازمانی مستلزم صرف منابع و انجام هزینههاست و بدون آن هیچ هدفی قابل تحقق و هیچ مدیریتی قابل اعمال نیست.بنابراین،بودجهبندی از ضروریات مدیریت تلقی میشود.الزام فزاینده مدیریت به استفاده از بودجهبندی به خاطر نیل به هدفهای سازمانی ارتباط مدیریت و بودجهبندی را هرچه تنگتر کرده و جهتگیری آنها را به سوی یکدیگر موجب شده است. ارتباط بودجه و مدیریت تطابق و هماهنگی فرایند آن دو را توجیه میکند.چنانچه مراحل سیاستگذاری،تهیه و تنظیم و تصویب بودجه در مقابل وظیفه برنامهریزی مدیریت قرار گرفته و ابزار آن تلقی میشود. برنامهریزی که در سرلوحه وظایف مدیریت قرار گرفته است ناشی از ضرورت تخصیص امکانات و منابع برای تأمین نیازمندیهاست و بنابراین تصمیمات مالی و بودجهای محور اصلی آن را تشکیل میدهد. از دیدگاه ارتباط بودجه و برنامهریزی نقش بودجه را میتوان در تمام مراحل برنامهریزی مشاهده کرد: -تعیین استراتژی در برنامهریزی از یک طرف مبتنی بر اطلاعات برگرفته از عملکردهای بودجهای است و از طرف دیگر روی اقلام درآمدها و هزینههای بودجه اثر میگذارد. -ارزیابی منابع،خود یک مفهوم بودجهای است و هیچ برنامهریزی بدون پیشبینی منابع و امکانات مالی و اعتباری مورد نیاز عملی نیست. -برای تعیین هدفهای برنامههای میانمدت(واسط) ظرفیتهای اقتصادی کشور،توان مالی دولت و مشکلات اجرایی دستگاهها باید با استفاده از اطلاعات بازخورد بودجهای بررسی و شناسایی شود. -سیاستها و خطمشیهای مربوط به برنامهها اغلب جنبه مالی و اقتصادی دارد و طبعا موضوع آنها چگونگی توزیع اعتبارات و نحوه تخصیص منابع میان برنامههاست،بهمین جهت آنها به نحوی از عملکرد بودجه متأثر شده و متقابلا در ارقام بودجه اثر میگذارند. -طراحی عملیات با بودجهبندی عملیاتی ارتباط نزدیک دارد و از طریق تکنیکهای هزینهیابی از قبیل حسابداری قیمت تمام شده و اندازهگیری کار انحام میشود. -سرانجام تصمیمگیری که آخرین مرحله برنامهریزی است با استفاده از فنون تجزیه و تحلیل اقتصادی-مالی و ارزیابی پروژه به مرحله اجرا درآمده و اقتصادیترین و کارآمدترین شق از میان شقوق ممکنه را انتخاب میکند.
خلاصه ماشینی:
"این عناصر عبارتند از:برنامهریزی، سازماندهی،هماهنگی،رهبری و کنترل بودجه و برنامه مالی سازمان*است شامل پیشبینی منابع تأمین اعتبار از یک طرف و هزینه اجرای عملیات از طرف دیگر که در چارچوب سیاستها و خط مشیهای مشخص برای مدت زمان محدود تعیین و تهیه میشود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) نمودار(2)-توازن درآمد و هزینه در بودجه به این ترتیب،بودجهبندی یک جریان مداوم در هر سازمان است که طی آن اعتبارات جذب شده به عنوان داده نظام(وارده)*پس از گذر از فرایند دگرگونی** (دگرگونی پول به کار)به اهداف و نتایج حاصل از اجرای عملیات،به عنوان ستاده***(صادره)،تبدیل و به جامعه عرضه میشود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) نمودار(3)جریان مداوم بودجهبندی (*) Input (**) Transformation (***) Output بودجه انعکاس مالی کلیه برنامهها و عملیات اجرایی سازمان است و از این دیدگاه،بازتاب مجموعهای از مسایل و مشکلات در رابطه با مدیریت سازمان(یا جامعه)را میتوان از دریچه بودجه ملاحظه و از طریق تحلیل روابط مالی و عملیاتی آن بررسی کرد.
برنامهریزی به هر شکلی که باشد شامل سه عنصر اساسی است که عبارتند از: اول:بررسی وضع موجود(کجا هستیم) دوم:طراحی وضع مطلوب(کجا میخواهیم باشیم) سوم:پیشبینی مسیر و چگونگی حرکت از وضع موجود ورسیدن به وضع مطلوب (چگونه میخواهیم به آنجا برسیم) (به تصویر صفحه مراجعه شود) نمودار(6)-عناصر سهگاه برنامهریزی در هر سه عنصر یاد شده محور اصلی تجزیه و تحلیلها کم و کیف امکانات و منابع برای تحقق هدفهای تعیین شده است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) نمودار(8)مسیرهای متقابل برنامهریزی و اجرای برنامهها هدفهای برنامههای میانمدت نسبت به طرحهای استراتژیکی ملموستر و دقیقتر است و تحقق آنها مستلزم وجود منابع و امکانات مالی و اعتباری است که باید به دقت پیشبینی و تأمین شود."