چکیده:
تصحیح یک اثر نفیس خطی و تحشیه و تعلیق بر تالیفی که از زمان های پیشین بر جای مانده است، ازآن جا که مقوم میراث فاخر قومی و ملی یک کشور است و اطلاعاتی وسیع در باب سلوک، اندیشه و ساختار فکری و زبانی دانشمندان و متفکران گذشته به دست می دهد و به دانسته های بشر کنونی می افزاید، پژوهشی اصیل است که منتقدان ادبی پیوسته بر آن تاکید کرده اند. نسخه خطی «کاشف المشکلات» بهاء الدین ابوبکر بن کالنجار شیرازی باقی مانده از قرون هفتم و هشتم هجری است که از آن تنها نسخه ای منحصر به فرد و به خط خود مولف در دست است. نویسنده به تصریح متن اثرواذعان کتب رجال معاصر وی، از مقام شامخ عرفانی و وجاهت علمی برخوردار بوده و کتاب خود را برای رفع دشواری های فهم علوم متداول در زمان خود و به خواهش فضلای عصر ترتیب داده است. این کتاب که به زبان علمی ساده و روشن وگاه آراسته به صناعات لفظی و معنوی در قالب جملاتی کوتاه به رشته تحریر درآمده است، علاوه براشتمال بر اصطلاحات عرفانی و مکاشفات مولف، شامل فصول متعدد دیگر در باب تفسیر آیات و احادیث، طب، دشواری های حکمی و کلامی و وصایای مولف است. این کتاب سه قسم عمده دارد که هر یک به چندین باب و هر باب به رسالات متعدد تقسیم شده و مجموعا به 349 رساله منقسم است. این نوشتار بر آن است با ارائه توضیحاتی چند در باب احوال مولف و بررسی کتاب کاشف المشکلات و مندرجات آن، به بررسی ساختار، سبک و ویژگی های زبانی این نسخه خطی بپردازد و آن را از بعد زیباشناختی و ادبی بررسی کند.
Correcting a valuable manuscript and annotating and glossing a book remained from the past not only reinforce the ethnic and national heritage of a country and provides extensive information about manner، thinking and intellectual and linguistic structure of past thinkers and scientists، but also is an original research which has been acknowledged by literary critics. The manuscript of Kashef al-Moshkelat by Baha al-Din Abubakr Ibn Kalnajar Shirazi has remained from seventh and eighth centuries (A.H) of which only one unique copy handwritten by the author is available. According to the text of this work and also acknowledged by the biographies written in his own time، the author of this book has had a prominent mystical and scientific status and composed this book in order to solve the difficulties of prevalent sciences in his own time and due to the request of his time’s learned men. This work، which has been written with a plain and vivid scientific language decorated with stylistic and rhetorical figures in the form of short sentences، consists of various chapters about interpretation of verses and hadiths، medicine، philosophical and religious difficulties، the author’s recommendations besides mystical expressions and the author’s revelations. This book has three major sections each of which has several subsections and each subsections includes various epistles totally consisted of 349 epistles. Providing some descriptions about the life of the author and investigating this book and its content، the article aims to explore the structure، style and linguistic characteristics of this book based on extracted evidence and also investigate it form aesthetic and literary aspects.
خلاصه ماشینی:
نسخه خطی کاشف المشکلات از ابوبکر بن باکالنجار شیرازی که به زبانی ساده و مرسل از قرن هشتم هجری بر جای مانده است، هم به لحاظ احتوا بر مسائل غامض و دیریاب علوم متداول عصر مؤلف و هم به دلیل نثر ساده و روان که گاه به زیباییهای لفظی و معنوی نیز آراسته شده و ارزش آن را افزون ساخته است، در زمره کتبی است که علیرغم جایگاه ویژه مؤلف و اثر، به آن پرداخته نشده و ضرورت شناسایی آن در راستای حفظ تمدن غنی ایرانی ـ اسلامی و به عنوان حامل بار هویتی و معنوی کشور، لازم و ضروری است.
استعمال لغات عربی که جای واژههای دری را گرفته و حتی در قواعد ترکیبی و دستوری این دوران رخنه کرده بود، رکاکت لفظ و معنی، فراموش شدن بسیاری از امثله فارسی، استعمال افعال به معنی مجازی و از یاد بردن معنی حقیقی افعال ،به کار بردن فعل ها بدون پیشوندهای قدیم، حذف بی قرینه یا باقرینه افعال در جمله های متعاطف، تبدیل ضمیر مفرد غایب به اسم اشاره و مطابقه صفت و موصوف بر طبق نحو عربی، از ویژگی های سبکی دو قرن هفتم و هشتم است؛ اما کتاب کاشف المشکلات علیرغم تألیف در این دوره و با وجود آنکه کتابی علمی و به نوعی دایره المعارف است و با وجود آن که از تأثیرات سبکی این قرون بر کنار نمانده است، سبکی ساده، روشن و روان دارد.