چکیده:
زمینه : اهمیت گرایش به تفکر انتقادی در نظام آموزشی و برنامه های درسی در سطوح قبل از آموزش عالی ضرورت وجود ابزاری با فرم کوتاه جهت سنجش این سازه را نشان مـی دهـد. هـدف : پـژوهش حاضـر بـا هدف بررسـی روایـی ، اعتبـار و سـاختار عـاملی پرسشـنامه گـرایش بـه تفکـر انتقـادی ریکـتس (٢٠٠٣) در دانش آموزان مقطع متوسطه صـورت گرفـت . روش : در ایـن پـژوهش توصـیفی پیمایشـی ، بـا روش نمونـه گیری خوشه ای چند مرحله ای نمونه ای ٤٧٢ نفر (٢٧٠ دختر و ٢٠٢ پسر) از دانش آموزان مقطع متوسطه شهر مشهد در سال تحصیلی ٩٠-٨٩ انتخاب شدند و پرسشنامه گرایش به تفکر انتقادی را تکمیل نمودند. روایـی این پرسشنامه ، از طریق روایی محتوا، روایی سازه و روایی عاملی ارزیابی شد. اعتبـار ایـن پرسشـنامه نیـز از طریق همسانی درونی و روش تصنیف (دو نیمه کردن ) مورد بررسی قرار گرفـت . یافته ها: ضـرایب آلفـای کرونباخ برای تمام خرده مقیاس ها و کل مقیـاس در هـر دو جـنس و کـل آزمـودنی هـا از نظـر روان سـنجی مطلوب به دست آمد؛ و تمامی همبستگی های بین خرده مقیاس ها و نمره کل مقیاس نیز معنـادار بـود. نتـایج حاصله از تحلیل عاملی تاییدی نیز حاکی از برازش مطلوب و قابل قبول ماده ها داشت . نتـایج روش دو نیمـه کردن نیز نشان داد ضریب قابلیت اعتماد آزمون در حد مطلوبی اسـت . نتیجـه گیـری : بـا توجـه بـه نتـایج پژوهش حاضر می توان گفت که نسخه ی فارسی پرسشنامه ی گرایش بـه تفکـر انتقـادی ، در جامعـه ی ایـران اعتبار و روایی خوبی دارد و می توان از آن برای سنجش میزان گرایش بـه تفکـر انتقـادی در دانـش آمـوزان مقطع متوسطه بهره گرفت .
Background: The importance of critical thinking disposition in educational system and curricula at levels prior to higher education is indicative of the need for a short-form tool to measure this construct.
Objective: The aim of this study was to investigate the reliability، validity and factor structure of Ricketts' (2003) Critical Thinking Disposition Questionnaire among high school students.
Methods: In this descriptive-survey research، 472 high school students (270 girls and 202 boys) in Mashhad in the school year 2010-2011 were selected using multistage cluster sampling، who completed Critical Thinking Disposition Questionnaire. The validity of the questionnaire was assessed using content validity، construct validity and factorial validity.The reliability of the questionnaire was examined by internal consistency and split-half method.
Findings: Cronbach's alpha coefficients were calculated for all scales and subscales for both genders and all subjects with regards to favorable psychometric properties. All correlations between subscales and total scale score were significant. The results of confirmatory factor analysis indicated that the items were good fit. Moreover، the result of split-half method showed that reliability coefficient of the test was satisfactory.
Conclusion: The results of the study showed that the Persian version of the Critical Thinking Disposition Questionnaire has a good reliability and validity in Iranian society and is an appropriate instrument for assessing critical thinking disposition in high school students.
خلاصه ماشینی:
"(رجوع شود به تصویر صفحه ) ب- روایی سازه : جهت بررسی روایی سازه و میزان انسجام درونی پرسشنامه گرایش به تفکر انتقادی با خرده مقیاس های آن ، ضرایب همبستگی بین خـرده مقیـاس هـا و نمـره کـل مورد محاسبه قرار گرفت که نتـایج آن در جـدول ١ ارائـه شـده اسـت .
(رجوع شود به تصویر صفحه ) برای مقایسه دانـش آمـوزان پایـه هـای تحصـیلی مختلـف از لحـاظ میـانگین نمـره کلـی پرسشنامه گرایش به تفکر انتقادی و مؤلفه هـای آن ، از آزمـون تحلیـل واریـانس یـک راهـه استفاده شد که نتایج آن در جدول ٧ نشان می دهد بین دانش آمـوزان پایـه هـای اول ، دوم و سوم در میانگین نمره کلی گرایش به تفکر انتقـادی و نیـز در هـیچ یـک از مؤلفـه هـای آن تفاوت معناداری وجود ندارد.
با این وجود، مطالعات نشان داده است کـه ابزارهـای متـداولی برای سنجش و ارزیابی از گرایش بـه تفکـر انتقـادی وجـود دارد، امـا در راسـتای برطـرف ساختن نقایصی مثل طولانی بودن پرسشنامه و کاربرد آن هـا بـرای دوران بعـد از دبیرسـتان ، اخیرا پژوهشگران به طراحی مقیاس های جدیدی در این زمینه مبادرت ورزیده اند که از آن جمله می توان به مقیاس گرایش به تفکر انتقـادی ریکـتس (٢٠٠٣) اشـاره نمـود.
از سـویی دیگر، با بالا رفتن پایه تحصیلی ، این انتظار می رود کـه برنامـه هـای درسـی ، تمایـل بیشـتری جهت نقادانه اندیشـیدن در دانـش آمـوزان ایجـاد نماینـد؛ در حالیکـه یافتـه مطالعـه حاضـر، ناهمخوان با گفته اخیر بود؛ لذا پیشنهاد می شود، جهت ارتقای گرایش به تفکر انتقـادی ، در سازماندهی برنامه های درسی به جای پیروی از روند خطی ، از شیوه مارپیچی برای طراحـی محتوا استفاده شود؛ چرا که با چنین روشی ، جنبه های مختلف محتـوا در هـر واحـد درسـی مورد بررسی عمیق قرار می گیرند (تجزیه و تحلیل مطالب )."