چکیده:
نقــد اســطورهای، شــیوهای میــان رشــته ای اســت کــه از ســویی بــر یافتــه هــای روانشــناختی و از سوی دیگـر بـر مطالعـات اسـطورهشـناختی ، انـسانشـناختی و تحلیـل ادیـان و تمـدنهـا اسـتوار اســت (قــائمی ، ١٣٨٩ الــف : ٤٦). کهــن الگــوی «کــودکرهاشــده» از مــضامین پربــسامد در اسـاطیر و فرهنـگ هـای ملـل مختلـف اسـت . در ایـن جـستار کوشـیدهایـم تـا داسـتان تبعیـد زال، فریــدون و کیخــسرو را در دوران کــودکی از دیــدگاه مــردمشناســی بررســی کنــیم . الیــاده ســه دســته از آشناســازیهــا را مــشخص مــی کنــد؛ دســتة نخــست مراســم ســن بلــوغ، دســتة دوم آیـین هـای ورود بـه انجمـن هـای سـری و دسـتة سـوم آشناسـازی در ارتبـاط بـا حرفـه هـای سـری مانند داروگری و یا جادوگری است . شـاید بتــوان ژرفســاخت بــسیاری از اســاطیر مربــوط بـه کــودک تبعیــد شــده را آیــین ســن بلــوغ دانــست . نوآمــوزان پــس از گذرانــدن مراســم تــشرف، بــه طــور رســمی در جامعــه پذیرفتــه مــی شــوند و تبــدیل بــه مردانــی بــالغ مــی گردنــد، ایــن همــان چیــزیســت کــه در اســطورة کــودکرهاشــده نیــز بــه خــوبی قابــل رویــت اســت ؛ کــودک پــس از جــدایی از جامعــه و یــا خـانواده، تحـت آمـوزش قـرار مـی گیـرد و در بازگـشت ، تبـدیل بـه انـسانی بـالغ مـی گـردد؛ امـا ویژگــی هــای ممتــاز شخــصیتی و توانــایی هــا و قابلیــت هــای منحــصر بــه فــرد زال، فریــدون و کیخـسرو، مـا را بـرآن مـی دارد تـا دوران تـشرف آنـان را عـلاوه بـر آیـین تـشرف سـن بلـوغ، از جنبة آیین رازآموزی جادوگران و داروگران نیز بررسی کنیم .
خلاصه ماشینی:
نوآمــوزان پــس از گذرانــدن مراســم تــشرف، بــه طــور رســمی در جامعــه پذیرفتــه مــی شــوند و تبــدیل بــه مردانــی بــالغ مــی گردنــد، ایــن همــان چیــزیســت کــه در اســطورة کــودکرهاشــده نیــز بــه خــوبی قابــل رؤیــت اســت ؛ کــودک پــس از جــدایی از جامعــه و یــا خـانواده، تحـت آمـوزش قـرار مـی گیـرد و در بازگـشت ، تبـدیل بـه انـسانی بـالغ مـی گـردد؛ امـا ویژگــی هــای ممتــاز شخــصیتی و توانــایی هــا و قابلیــت هــای منحــصر بــه فــرد زال، فریــدون و کیخـسرو، مـا را بـرآن مـی دارد تـا دوران تـشرف آنـان را عـلاوه بـر آیـین تـشرف سـن بلـوغ، از جنبة آیین رازآموزی جادوگران و داروگران نیز بررسی کنیم .
١-٣- پیشینة تحقیق دربــارة اســطورة کــودک رهــاشــده، تحقیقــاتی چنــد صــورت گرفتــه اســت ؛ امــا مقالــه ای کــه بتــوان از آن بــا عنــوان تحلیــل اســطورة کــودکرهــاشــده از دیــدگاه مــردمشناســی و بــه طــور خــاص، آیــین تــشرف، نــام بــرد، مقالــة «داســتان زال از دیــدگاه قـومشناسـی » نگاشـتة حـسین اسـماعیلی اسـت کـه اسـطورة زال را تنهـا از دیـدگاه آیـین تشرف سن بلوغ بررسی و تحلیل کرده است .
شـاید در ابتـدا این طور بـه نظـر برسـد کـه تنهـا آموزگـار زال، سـیمرغ اسـت ، امـا از ابیـات شـاهنامه چنـین بــر مــی آیــد کــه زال پــس از بازگــشت فرهنــگ و دانــش آموخــت ، پــس او نیــز چــون فریدون تحت تربیت دو استاد، حیوان و انسان، قرار می گیرد.
تفــاوتهــایی آشــکار و قابــل توجــه میــان زال، فریــدون و کیخــسرو بــا دیگــر کودکــان شــاهنامه کــه کهــن الگــوی «کــودک رهاشــده» و بــن مایــة دورافتــادگی در زنـدگی آنـان بـه چـشم مـی خـورد، وجـود دارد کـه ایـن خـود بـه دلیـل تفـاوت در آیـین تشرف آنان اسـت .