چکیده:
چشم انداز توسعه پایدار شرق ایران
ابراهیم بای سلامی غلام حیدر*
* دانشگاه تهران
تحولات بینالمللی و ژئوپولیتیکی در نیمه دوم قرن هیجدهم موجب شد که شرق ایران بسیاری از استعدادها و ظرفیتهای تاریخی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خود را از دست بدهد و تمدن شرقی در معرض انحطاط قرار گیرد. تجزیه اتحاد جماهیر شوروی و تحولات بینالمللی و ملی به ویژه در کشورهای ایران و افغانستان فرصت تازهای برای رشد و توسعه این منطقه به وجود آورده است. در دهه اخیر (1384-1375) تعدادی از طرحها و پروژههای زیربنایی و مهم توسط دولت ایران در این منطقه اجرا شده که زمینه مناسبی را برای توسعه مبادلات تجاری و اقتصادی و پیشرفت این منطقه فراهم نموده است. مهمترین این طرحها عبارتند از: شبکههای راه و راهآهن، شبکههای انرژی صنعتی مخابراتی، احداث سدهای آبی، امنیت مرزها, سرمایهگذاریهای ملی و بینالمللی و توسعه منابع انسانی که در این مقاله توصیف شدهاند.
خلاصه ماشینی:
"شبکه راهآهن شمال به جنوب(طرح احداث راهآهن مشهد-بافق-بندر عباس) بعد از جنگ جهانی دوم،روسها(تحت عنوان اتحاد جماهیر شوروی)طرح کریدور شمال-جنوب و دسترسی به آبهای آزاد جهان را به عنوان یک هدف استراتژیک ارایه کردند(توانا،1383)و دورنمای این پروژه عظیم با مسافتی بیش از 1000 کیلومتر در ایران با اهداف نظامی و اقتصادی از جمهوری ترکمنستان تا خلیج فارس ترسیم گردید اما گرایش حکومت پهلوی در عرصهء منطقهای و تحولات بین المللی بیشتر متوجه طرحهای امریکا به عنوان ابر قدرت رقیب بود و لشکرکشی شوروی به افغانستان و وقوع انقلاب اسلامی در ایران نیز از عواملی بود که موجب شد نقشه مذکور بر کاغذ بماند و اجرای آن به آینده موکول گردد.
با توجه به وضعیت جدید و تغییر موقعیتهای ژئوپولیتکی در شرق و شمال شرق کشور به ویژه احداث راهآهن سرخس-مشهد و مشهد-بافق-بندر عباس و همچنین امکانات و زیربناهای مهیا شده برای سرمایهگذاری در معادن سنگ آهن سنگان طرح شرکت مذکور در قسمت مربوط به ایران اصلاح و تکمیل گردید و تحت عنوان طرح«راهآهن تربت حیدریه-سنگان-هرات»(به مسافت 316 کیلومتر)در جریان بررسی لایحه بودجه سال 1381 در کمیسیون عمران و تلفیق مجلس شورای اسلامی مطرح و با همکاری وزارت راه و ترابری،وزارت خارجه و سازمان مدیریت و برنامهریزی تصویب گردید(شکل 1)فاز اول این طرح(تربت حیدریه-سنگان)از نظر اجرای تا بهار 1383،70 درصد پیشرفت داشته است که در نوع خود از موفقترین طرحهای عمرانی استان خراسان محسوب میگردد."