چکیده:
مقاله حاضر به بررسی و تبیین مبانی عدم مشروعیت ضرر معنوی از دیدگاه قرآن و احادیث پرداخته است. به طور کلی در این مبحث حجیت نهی از ضرر معنوی منطبق بر قرآن و روایات، و اثبات این موضوع که دین اسلام علاوه بر جلوگیری و نهی از ضرر مادی، جلوگیری و نهی از خسارت معنوی را مد نظر داشته، و مقاومت در برابر این ضرر را نوعی امتناع از احقاق حق انسانی میداند بیان شده است. نهایتا اگر قانونگذار در قوانین موضوعه به بحث و تحقق و جبران خسارت معنوی پرداخته است عمدتا بر مبنای دین اسلام یعنی قرآن و سنت معصومین(ع) بوده است، و از سوی دیگر نظام حقوقی اسلام که همواره بر پایه حق و عدل بوده است کوچکترین و حتی ناچیزترین تعدی و ظلم را ناروا دانسته است پس چگونه میتوان گفت که در این آئین، ضررهای معنوی بر شخصیت و حیثیت و منش و روح و روان بلند انسانی نادیده گرفته شده باشد. بنابراین بدیهی است که روح حاکم بر این نظام هم در کتاب و هم در سنت به این مقوله عنایت دارد.
خلاصه ماشینی:
حفـظ نظـام فردي و اجتماعي اقتضا ميکند که فرد در جهت احقاق حق ، تکليـف و آئـين رسـيدن بـه حـق و حقوق اش را دنبال کند و از محل و مجراي خود بتواند به حق اش برسد، و نميتوان براي استيفاي حقوق فردي و اجتماعي خود ضرر و خسارت به ديگران وارد نمود؛ فرقي نـدارد کـه ايـن ضـرر و زيان ، مادي باشد يا معنوي.
اگر قرار باشد معنويت و شخصيت انسان مورد تهاجم و هتک حرمت قرار گيرد، ديگر دارائـي و مال و ثروت ارزش اعتباري خود را نيز از دست ميدهد، از ايـن رو جـا دارد همـان گونـه کـه در جهت مالکيت و احترام به مالکيت قـوانيني وضـع شـده ، و ضـمانت هـاي اجرائـي در ايـن راسـتا پيش بيني شده است در راستاي حفظ آبرو، حيثيت و شرافت انسان و جلوگيري از هرگونـه ضـرر و خسارت معنوي افراد قوانيني صريح تر و شفاف تر، و با ضمانت اجرائي بـالا وضـع شـود تـا جامعـه بتواند با اجراي حقوق مادي و معنوي توأمان به پيشرفت ، توسعه و تکامل برسد.
ماده ٥٨ قانون مجازات اسلامي: «هرگاه در اثر تقصير يا اشتباه قاضـي در موضـوع حکـم بـر مورد خاص ضرر مادي يا معنوي متوجه کسي گردد، در مـورد ضـرر مـادي، مرتکـب در صـورت تقصير، مقصر و طبق موازين اسلامي ضامن است و در غير اين صورت خسارت به وسـيله دولـت جبران ميشود و در موارد ضرر معنوي، چنانچه تقصير يا اشتباه قاضـي، موجـب هتـک حرمـت از کسي گردد بايد نسبت به اعاده حيثيت او اقدام شود».