چکیده:
بسیاری از پسوندهای زبان فارسی در سیر تحول آوایی شان از هند و اروپایی تا فارسی نو، شکل هایی مختلف یافته اند و «هر» از جمله این پسوندهاست؛ از این روی، در این مقاله کوشیده ایم دگرگونی این پسوند را همراه با شکل کامل تحول یافته واژهها در هر سه دوره بررسی کنیم؛ البته در این بررسی، بر واژههایی تاکید کرده ایم که به فارسی نو رسیده اند؛ آن گاه این واژهها را با توجه به نوع تحول پسوندشان در تاریخ زبان فارسی مرتب کرده و در پایان، بر اساس نوع تحول آوایی نتیجه گیری کرده ایم.
خلاصه ماشینی:
باید توجه کنیم که بیشتر آثار زبانی ما در دورة باستان ، به دو زبـان فارسی باستان و اوستایی پدید آمده اند؛ بنابراین ، دگرگونی پسوند tro/tlo هندواروپایی در این دو زبان ، بدین صورت است که این پسوند در زبان اوسـتایی ، بـه tra و θra (جکسـون ، ١٨٩٢: ٢٢١) و بعـداز /f/،x/ / بـه /δra/ تبـدیل شـده (میـزرا٣، ١٩٧٩: ٢٣٧؛ یوسـتی ، ١٩٦٩: ٣٧٢) و در فارسی باستان ، به /̧c/ دگرگون شده است ؛ باوجـود ایـن ، پسـوند مـوردبحـث در 4 فارسی باستان ، فقط در وام واژه ها از شکل مادی /sr/ بـه صـورت θra آمـده اسـت (کنـت ، ١٩٦١: ٣١ و ٥١؛ اشـپیگل ، ١٩٧١: ٢٣٦؛ هینـز٥، ١٩٧٣: ٣٨)؛ یعنـی انسـدادی هـای بـی واک ، پیش از همخوان ها، به سایشی تبدیل می شوند (t<θ) (بیکس ، ١٩٨٨: ٧٣).
در ادامه ، برای پی بردن به تحول این پسوند، بیشـتر واژه هـای دارای این پسوند از هندواروپایی تا دورة باستان را بررسی می کنیم : هنـدواروپـایی (qwheitro)he٢٣*، اوسـتایی iθrac بـه معنـای چهـره و نـژاد، فارسی باسـتان aicc، سانسـکریت itrac (در هنـدی باسـتان ، بـه شـکل صـفتی itrac که ممکن است از i-trac* به معنای «از کجا» آمـده باشـد) (پوکـورنی ، ١٩٢٧: ٥٣٧؛ بارتلمــه ٤، ١٩٠٤: ٥٨٧؛ منیــر- ویلیــامز٥، ١٨٩٩: ٣٩٦؛ ریکــس ، 6 .
A Comparative Grammar of the Indo- Germanic Languages.
University of London press.
Oxford University Press.
Oxford University Press.
London: Oxford University Press.
Pahlavi Shiraz University Press.